Jak to wszystko się zaczęło
Pierwsze fortyfikacje w Świnoujściu znajdowały się ponad kilometr od obecnego ujścia Świny. Miały one jednak tylko drewniano-ziemną konstrukcję i zostały zniszczone u schyłku wojny 7-letniej. Dopiero w roku 1837 rozpoczęto projektowanie nowoczesnych fortyfikacji, a w 1846 roku zapadła decyzja o utworzeniu twierdzy morskiej.
Wznoszone od połowy XIX wieku fortyfikacje świnoujskiej twierdzy otrzymały bardzo nowoczesną formę, jak na tamte czasy. Każdy z fortów i baterii zaprojektowano indywidualnie, by były dostosowane do własnych zadań. Mimo wszystko, łączyła je jednolita koncepcja obrony wybrzeża.
Miał bronić wejścia do portu
Fort wzniesiono w latach 1848-1859 i w chwili budowy stanowił jedno z dwóch kluczowych dzieł Twierdzy Świnoujście. Położony na wschodnim brzegu cieśniny Świny miał bronić wejścia do portu.
W latach 70. XIX wieku, w wyniku rozwoju techniki wojennej i powstania okrętów pancernych, zapadła decyzja o zmianie głównego frontu obronnego twierdzy z lądowego na morski. Budowla obronna składająca się na ówczesny Fort Gerharda poddana została szczególnej przebudowie, w trakcie której włączona została przylegająca do fortu bateria nadbrzeżna.
Z czasem zmieniono przebieg fosy i usypano nowe wały, na których budowniczowie wymurowali aż 11 stanowisk artyleryjskich. Zamontowano na nich cztery armaty. Nowe wielkie dzieło obronne otrzymało wiele innych elementów takich jak magazyny amunicji, prochownie, pomieszczenia koszarowe, a także schrony-remizy dla armat.
Tył fortu także został przebudowany i przekształcony w koszary. Od strony morza została obsypana ziemią a strzelnice od strony dziedzińca zamieniono na okna.
Na przełomie XIX i XX wieku rozpoczęto wzmacnianie ważnych elementów z użyciem nowego materiału - betonu.
- W wałach nad Świną zbudowano także stanowisko obserwacyjne, które miało bardzo daleki zasięg - mówi Piotr Piwowarczyk, historyk i dyrektor Fortu Gerharda w Świnoujściu.
Po I Wojnie Światowej na mocy Traktatu Wersalskiego fort częściowo rozbrojono, jednocześnie przeszedł on pod zarząd niemieckiej marynarki wojennej, pełniąc jednocześnie rolę pomocniczą, co trwało aż do końca II Wojny Światowej.
Po wojnie używany był przez Rosjan. W 1962 roku został przekazany miastu Świnoujście. Od opuszczenia obiektu przez Rosjan przez kilka lat pełnił funkcje magazynów.
Skąd taka nazwa?
Nazwa „Fort Gerharda” upamiętnia osobę Gerharda Corneliusa de Walrawe, XVII-wiecznego projektanta pruskich twierdz, który przygotował wstępne plany świnoujskiego portu.
Gerhard Cornelius de Walrawe zaprojektował również m.in. Pałac Sejmu Stanów Pomorskich oraz barokowe bramy miasta Szczecina, z których dwie: Brama Portowa i Brama Królewska, zachowały się do dziś.
Sprawy wciąż owiane tajemnicą
Niektóre informacje dotyczące Fortu Gerharda wciąż wymagają wyjaśnienia i usystematyzowania. Jedną z nich jest legenda o idących pod ziemią kanałach.
- Pod latarnią morską są przejścia podziemne, których jeszcze nie zbadaliśmy - mówi Piotr Piwowarczyk. - Według niektórych starych odbitek planów, te przejścia mogą ciągnąć się aż do Fortu. Według przekonań niektórych, są to fragmenty tego legendarnego już tunelu pod Świną.
Jedyna armata w Europie i listy do ukochanej
Muzeum w Forcie Gerharda powstało z inicjatywy grupy miejscowych pasjonatów historii. Dzięki ich zaangażowaniu zostały udostępnione turystom nie tylko fortyfikacje, ale też mnóstwo eksponatów militarnych.
- W kolekcji są unikaty na skalę światową, jak jedyna w Europie armata PAW 600, albo jedna z kilku zachowanych armat z niemieckiego okrętu podwodnego z II Wojny Światowej - mówi Piotr Piwowarczyk. - Są też ciekawostki, jak przenośna generalska toaleta czy 2 tysiące listów miłosnych pisanych przez żołnierza do ukochanej.
W Forcie Gerharda zgromadzone jest ponad 2000 muzealiów związanych z rozwojem Twierdzy Świnoujście. Muzeum zawiera zarówno bronie, jaki pisma i przedmioty użytku codziennego z ponad 300 lat działalności fortu.
A W Forcie Gerharda zainstalowano 7 armat nadbrzeżnych 210 mm oraz 4 armaty Kruppa 150 mm. W skład rzeczonej jednostki wojskowej wchodziła również artyleria polowa oraz w okresie późniejszym karabiny maszynowe. Na północnym oraz południowym skraju fosy umieszczone zostały schrony strzeleckie, które za pomocą tuneli łączyły się z dziedzińcem fortu.
Na przełomie XIX oraz XX wieku Fort Gerharda zyskał połączenie telegraficzne oraz dojazd kolejki wąskotorowej. W początkach istnienia w fortyfikacji przebywali piechurzy oraz artylerzyści w liczbie około 300 osób. Po zakończeniu I Wojny Światowej zarządcą fortu została niemiecka marynarka, dla której był on obiektem pomocniczym aż do momentu zakończenia II Wojny Światowej. Następnie fort wykorzystywany był przez wojska rosyjskie, które przekazały go miastu w 1962 roku.
Zobacz także:
Bitwa Wojów - Wolin 2016
Polecamy na gs24.pl:
- Śmiertelne postrzelenie. Policja wiedziała, że 22-latek ukrywa się
- Pyromagic 2016 w Szczecinie. Fajerwerki, skoki do wody, muzyka i strażacy w akcji
- Kibice z Mierzyna, awantura z Irańczykami... RIO 2016 na zdjęciach naszego fotoreportera
- Karmienie piersią? Mamy ze Stargardu nie mają z tym problemu. "To naturalne!"
- Zabójstwo na Niebuszewie w Szczecinie. Zatrzymany mężczyzna
Szczecin: Śmiertelnie postrzelony 22-latek. Wizja lokalna wś...
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
