Puszcza Bukowa – gospodarowanie w zgodzie z naturą

Las na wzgórzach z ciekawą historią
Wzgórza Bukowe to pasmo najwyższych wzniesień, położonych na północno – zachodnim skraju Pomorza. Doskonale widoczne z odległości wielu kilometrów, stanowią zdecydowaną dominantę w krajobrazie graniczącym od południa ze Szczecinem. Nie brakuje tu wąwozów, małych i większych strumieni, jezior i śródleśnych oczek wodnych. Mówi się niekiedy, że to Bieszczady Północy.
Obszar ten porastają w przewadze lasy tworzące dzisiejszą Puszczę Bukową – ciekawą historycznie, przyrodniczo i krajobrazowo, z której zasobów człowiek korzysta od wieków. Kształtowanie się osadnictwa na tych terenach przypada na okres środkowego brązu (1200-1000 lat p.n.e.) ale jego rozkwit na czasy panowania Zakonu Cystersów, który osiadł w pobliskim Kołbaczu w 1173 roku.
Mnisi karczowali rosnące tu lasy pod rozległe pola uprawne, wykorzystując je również jako pastwiska dla trzody chlewnej. Po kasacie klasztoru puszcza przechodziła pod różne władania, by od końca XVIII wieku stać się lasem użytkowanym w ramach planowej gospodarki leśnej. Jej zasoby kształtowały się od wieków wraz z rozwojem i potrzebami ludzi, którzy zamieszkiwali jej sąsiedztwo. Puszcza jest obecnie otwarta dla każdego, kto zechce realizować tu swoje sportowe pasje, odpoczywać, wędrować licznymi szlakami turystycznymi, korzystać z uroków grzybobrania czy pożytkować pochodzące stąd drewno.
Ogromna bioróżnorodność tego lasu, rozwija się dynamicznie, pomimo prowadzonej tu od ponad dwóch wieków gospodarki leśnej. Ta współczesna łączy z powodzeniem ochronę przyrody i potrzeby społeczne. Zwłaszcza te, które dotyczą dostępu do pozyskiwanego tu drewna. Warto o tym pamiętać spoglądając na jego stosy.

Dobry plan na współczesny las....to taki, w którym gospodarka leśna realizuje różne oczekiwania społeczne. Puszcza Bukowa (jako część Nadleśnictwa Gryfino) ma taki dokument (to plan urządzenia lasu). Obszerny, poddanym konsultacjom społecznym i zatwierdzony przez Ministra Środowiska. Powstał w efekcie wielomiesięcznej pracy ekspertów, którzy na podstawie rzetelnych analiz i pomiarów opisali każdy skrawek tego lasu, projektując, w miejscach do tego przeznaczonych właściwe metody korzystania z jego zasobów. Co ważne – prowadzona tu gospodarka leśna została zmodyfikowana zgodnie z wytycznymi instytucji odpowiedzialnych za istniejące tu obszary chronione (m.in. Obszar Natura 2000 oraz Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”).
Ich istnienie nie zabrania bowiem racjonalnego gospodarowania na tym terenie. Produkcja drewna, ochrona przyrody, turystyka - każda z nich ma swoje własne, często sprzeczne priorytety. Ich mądre pogodzenie to zadanie umiejętnie zaplanowanej gospodarki leśnej i leśników pracujących w Puszczy Bukowej na co dzień…i od dekad.

Pozyskać z puszczy jak najwięcej drewna? Oczywiście, że nie. Pozyskanie drewna w puszczy nie jest celem samym w sobie. Wiąże się z pielęgnacją młodych pokoleń bukowego lasu. Dlaczego? Puszcza odnawia się na większości powierzchni w sposób naturalny – poprzez samoistne opadanie nasion i bujny wzrost młodych pokoleń drzew. W początkowych latach życia młode buki dobrze tolerują ocienienie i wzrost w zagęszczeniu.
Przychodzi jednak taki moment, w którym bukowa młodzież staje się żądna światła i zaczyna ze sobą konkurować. Aby dać szansę młodym pokoleniom - stopniowo na przestrzeni nawet 40 lat usuwa się górujące nad nimi drzewa rodzicielskie, dopuszczając tym samym światło do dna lasu. Sposób ten naśladuje procesy przyrodnicze, sprawiając, że mimo użytkowania gospodarczego nasze podszczecińskie lasy bukowe są mocno zbliżone do naturalnych.
Ile drzew można wyciąć? Zdecydowanie mniej niż przyrośnie. Pozyskanie drewna w Puszczy Bukowej, uzależnione jest zawsze od faktycznych potrzeb lasu, a nie od wzrostu zapotrzebowania ze strony odbiorców. Środki finansowe pozyskane z jego sprzedaży trafiają w znacznej części z powrotem do puszczy – na pielęgnację i ochronę rosnących młodych pokoleń bukowych lasów, na utrzymanie obiektów turystycznych, Ogrodu Dendrologicznego w Glinnej itp. Leśnicy patrzą na las zawsze 100 lat do przodu, widząc następne jego pokolenia i ludzi którzy będą z niego korzystać. Dzięki takiemu podejściu polskich lasów i Puszczy Bukowej wciąż przybywa (od końca II wojny światowej powierzchnia puszczy zwiększyła się o 500 ha).

Jedna czwarta puszczy zarezerwowana wyłącznie dla przyrody

Puszcza Bukowa nie ma swoich granic administracyjnych. Ale jeśli spojrzymy na nią granicami SzPK „Puszcza Bukowa, (na terenie Nadleśnictwa Gryfino to 6962 ha) - ponad 25 % tej powierzchni jest obecnie wyłączona spod gospodarki leśnej. Składają się na nią m.in. rezerwaty przyrody, miejsca gniazdowania i regularnego przebywania ptaków objętych ochroną, tereny trudnodostępne, ekosystemy referencyjne - miejsca wyznaczone przez leśników przy udziale organizacji społecznych i służb ochrony przyrody, gdzie odstąpiono od realizacji gospodarki leśnej z uwagi na ich walory przyrodnicze.
To również 700 ha powierzchni, na której w bieżącym planie urządzenia lasu nie zaplanowano żadnych prac gospodarczych. Puszcza Bukowa jest więc zatem lasem, w którym potrzeby przyrody i człowieka ujęto w dobry kompromis. Ochrona przyrody to nie tylko bierne wyłączanie powierzchni z gospodarki leśnej. To również realne działania Nadleśnictwa Gryfino i podmiotów współpracujących na rzecz ochrony gatunków fauny i flory. To dla ich ochrony modyfikujemy prace gospodarcze (np. w okresie lęgowym), gromadzimy znaczne ilości martwego drewna, prowadzimy projekty ochrony czynnej (np. nietoperzy, popielicy, gatunków roślin zielnych rzadkich i zagrożonych puszczy). Ocalamy również i przywracamy dziedzictwo kulturowo-przyrodnicze, zakładając sady złożone ze starych odmian drzew owocowych, z których każdy będzie mógł korzystać.

Gospodarka leśna to sztuka przewidywania i jednoczesnej dbałości o obecne i przyszłe pokolenia lasu i ludzi. To także wyraz szacunku dla minionych pokoleń leśników. Odnowienie, wzrost kolejnych pokoleń lasu, dojrzewanie i pozyskanie drewna biegną w Puszczy Bukowej od wieków. Wszystkie razem tworzą jej żywy, dynamiczny kształt - nieustająco zmienny, a przecież ciągle ten sam.