Plote, Heidebrink, Stepniza. Zachodniopomorskie nazwy cz. V

Płoty, czterotysięczne miasteczko w powiecie gryfickim, swoją nazwę bez żadnych wątpliwości zawdzięcza słowiańskiemu żywiołowi sprzed okresu germanizacji. We wczesnym średniowieczu istniał tu warowny gród Pomorzan. Obok grodu, nad przepływającą tędy Regą, powstała osada. W 1277 roku na jej miejscu ulokowano na prawie lubeckim miasto, którego pierwszą, wymienioną w dokumentach nazwą, było Plote. Później przewijały się zbliżone warianty - Plot, Platow, Plato, wreszcie najbardziej zniemczona forma Plathe.

- Pochodzenie i znaczenie nazwy nie budzi żadnych wątpliwości, wywodzi się ona od słowiańskiego i polskiego wyrazu "płot" - zapewnia prof. Tadeusz Białecki, historyk, autor książki pt. "Herby miast Pomorza Zachodniego". - Jest to więc nazwa kulturowa, oznaczająca jakieś miejsce warowne, ogrodzone palisadą, płotem, co odpowiada w pełni znaczeniu militarnemu osiedla, zabezpieczającego skrzyżowanie ważnych szlaków komunikacyjnych tamtędy przebiegających.

Jest jednak jeszcze jedna, choć również słowiańska, hipoteza pochodzenia nazwy miasta.
- Być może w nazwie tej brzmi ten sam rdzeń, co w nazwie Płock czy w ruskim Połock, ale wówczas związana byłaby ta nazwa z wodą, miejscem mokrym - przyznaje prof. Białecki.

Wieś w puszczy, między wodami

Dużo więcej problemów z odszukaniem korzeni semantycznych nastręcza nazwa Międzywodzie. Niewielka wieś letniskowa na wyspie Wolin powstała na początku XIX wieku jako osada rybacka. Stąd zrozumiałe, że nie mogła mieć już żadnych kulturowych, etnicznych, językowych związków ze Słowiańszczyzną, z dawnym plemieniem Pomorzan. Od początku funkcjonowała pod niemiecką nazwą Heidebrink. Heide w języku niemieckim może oznaczać zarówno poganina, jak i puszczę. Jako że na terenie wsi nie ma żadnych potwierdzonych śladów przedchrześcijańskich kultów, a najważniejsze sanktuaria słowiańskiej religii znajdowały się zapewne w Wolinie, nazwa najprawdopodobniej nawiązuje do tego drugiego znaczenia. Tym bardziej, jeśli uwzględnimy dzisiejszą bliskość Wolińskiego Parku Narodowego. Wieś do dziś zewsząd otoczona jest lasem.

Funkcjonująca już po włączeniu miejscowości w granice Polski nazwa "Międzywodzie" nie nastręcza problemów z interpretacją. Wieś położona jest bowiem na Półwyspie Międzywodzkim (zwanym też Mierzeją Międzywodzką), między Dziwną a Morzem Bałtyckim. Wobec braku oparcia w źródłach historycznych i słowiańskich korzeni, na których polska nazwa miejscowości mogłaby się oprzeć, wybrano zatem wariant geograficzny.

Kraina pokoju i gołoledź

Stepnica, malowniczo położona nad Roztoką Odrzańską i rzeką Gowienicą wieś, po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach w 1278 roku. Wówczas to książę Barnim I przekazał Gottfriedowi von Breslau osadę o nazwie Stepniza. Była to pierwsza niemieckojęzyczna wersja tej słowiańskiej nazwy. Na przestrzeni dziejów przewijały się też warianty Stepenitze, Gross Stepenitz. Historycznie znana jest też słowiańska nazwa Stobnica.

Jej pochodzenie nie jest do końca jasne. Być może wywodzi się ona od prasłowiańskiej podstawy topograficznej "stob", która oznaczała słup lub ogrodzenie. Cząstka "stob" pojawia się też często w nazwach akwenów i miejscowości położonych nad wodą. Taka geneza byłaby zdecydowanie zrozumiała ze względu na bliskość Roztoki Odrzańskiej i Gowienicy. "Stobnica" stała się "Stepnicą" (w pierwszym wariancie zgermanizowanym "Stepnizą") być może celem ułatwienia wymowy nazwy.

Mirosławiec otrzymał prawa miejskie w 1314 roku pod nazwą Nuve Fredeland. W XVIII wieku miasto zmieniło nazwę na Markisch Friedland, czyli Frydland Marchijski.

- Ludność polska przekształciła nazwę na Frydląd Machijski - pisze prof. Tadeusz Białecki. - Nazwa niemiecka wywodzi się od słów: Friede, czyli pokój, i Land, czyli kraj, ziemia, ląd.

Tę genezę nazwy ciekawie skonfrontować z faktem, że Mirosławiec pod koniec II wojny światowej był jednym z głównych punktów obrony niemieckiej w ramach tak zwanego Wału Pomorskiego. "Miasto pokoju" w ciężkich i krwawych walkach zdobywała zresztą, wspólnie z Armią Czerwoną, polska I Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

Nazwa Mirosławiec, choć ustalona dopiero w 1945 roku, a więc po włączeniu miejscowości w granice Polski, w pewnym sensie nawiązuje jednak do niemieckiej nazwy. Wzięła się bowiem od słowiańskiego, staropolskiego imienia Mirosław, które oznacza osobę sławiącą pokój.
Zanim Myślibórz otrzymał prawa miejskie, na miejscu miasta istniał gród słowiański. - Musiał on posiadać swoją nazwę, która nie zachowała się - pisze prof. Białecki.

W dokumentach lokacyjnych figurują nazwy Soldin i Soldine. Według niektórych historyków, miała ona pochodzenie niemieckie. Jednak językoznawcy dowodzą, że pierwotną, słowiańską nazwą była właśnie nazwa "Soldin".

- Wywodzi się ona z polskiego wyrazu "żłódź", czyli gołoledź - pisze Tadeusz Białecki. - W dialektach pomorskich jest podobny wyraz "żeld", "żołd", który po pewnych przemianach przeszedł w "żołdyń", z czego powstało zniemczone Soldin. Byłaby to nazwa topograficzna, odpowiadająca topografii miasta i okolic (jeziora, bagniste i wodniste tereny).

Obecna nazwa jest nowa, powstała po wojnie i utworzona została od imienia staropolskiego Myślibor, bardzo popularnego na Pomorzu Zachodnim.