Wielka Sobota. Chrystus wstąpił do otchłani, lecz pojawia się Jego światło

Sobota dla Żydów i chrześcijan jest ostatnim dniem tygodnia, Bóg w symbolice księgi rodzaju, po stworzeniu świata miał tego dnia odpoczywać. Sobota, czyli szabat był nakazywany przez prawo mojżeszowe jako dzień odpoczynku. Teraz Wcielony Logos po dokonaniu zbawienia świata sam niejako odpoczywa w szabat. Jednak Jezus Chrystus oprócz tego, że fizycznie spoczął w grobie, jak mówi Credo „Wstąpił do piekieł”. Ewangelista używa słowa „Hades”, w miejscu Piekieł w polskich przekładach Pisma Świętego.

Owo miejsce, owa otchłań niekoniecznie oznaczała miejsce cierpienia wszystkich. Niektóre tradycje uznają je za miejsce dość neutralne, gdzie dusze sprawiedliwych nie cierpiały. Bogata tradycja Wielkiej Soboty dopatruje się we wstąpieniu Chrystusa do otchłani, Jego bezpośredniego spotkania i dialogu z Adamem. Autor pisma o nazwie „Starożytna homilia na Świętą i Wielką Sobotę” wyobraża sobie m.in. takie słowa Chrystusa do Adama: „Oto Ja, twój Bóg, który dla ciebie stałem się twoim synem. Oto teraz mówię tobie i wszystkim, którzy będą twoimi synami, i moją władzą rozkazuję wszystkim, którzy są w okowach: Wyjdźcie! A tym, którzy są w ciemnościach, powiadam: Niech zajaśnieje wam światło! Tym zaś, którzy zasnęli, rozkazuję: Powstańcie!"

W Kościele Katolickim w Wielką Sobotę nie jest sprawowana żadna Msza Święta podobnie jak w Wielki Piątek. Może to wzbudzać pewne zdziwienie, gdyż technicznie jednak w sobotni wieczór w kościołach słychać dzwony i Msze Święte – jest tak dlatego, że po zmroku Wielkiej Soboty zaczyna się liturgiczna Wielkanoc i najbardziej Uroczysta Msza Święta w roku – Msza Święta Wigilii Paschalnej, pierwsza Msza Wielkanocna, która należy do Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. Dawniej już w godzinach porannych w Wielką Sobotę była sprawowana Msza Wigilii Paschalnej, gdyż post eucharystyczny, który zakazuje przyjmowania jakichkolwiek pokarmów oprócz wody obowiązywał od północy do przyjęcia komunii świętej. Dlatego popołudniowe godziny Wielkiej Soboty traktowano jak Wielkanoc i dopiero papież Pius XII w latach 50 przesunął Wigilie Paschalną na godziny po zmroku, liberalizując trochę przepisy odnośnie postu – trwał 3 godziny przed przyjęciem komunii świętej.

Wówczas więcej sensu miał zwyczaj święcenia pokarmów – były one święcone po pierwszej Mszy Wielkanocnej. Dzisiaj Wielka Sobota nie jest dniem, w którym obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów, generalnie jest kojarzona ze święceniem pokarmów na Wielkanoc – zazwyczaj są to pokarmy typu kiełbasa, baranek z cukru lub ciasta i pomalowane jajka ułożone estetycznie w koszyku.

Wigilia Paschalna składa się z pięciu części Pierwszą z nich jest obrzęd światła, który polega na poświęceniu ogniska, zapaleniu paschału, uroczyste wniesienie go do świątyni z towarzyszącym temu trzykrotnym zawołaniem „Światło Chrystusa!” Końcem obrzędu światła jest zaśpiewanie Orędzia Wielkanocnego – starożytnej pieśni, której autorstwo przypisano św. Augustynowi lub św. Ambrożemu. Dzisiaj uznaje się, że napisał ją anonimowy mnich.

Drugą częścią jest Liturgia słowa, która składa się z 8 czytań. Od czasu Piusa XII, jeszcze kilkadziesiąt lat temu składała się z 12, czytania są dobrane w taki sposób by przybliżały nam historie zbawienia, obrazowały relacje między przeprowadzeniem Izraela z niewoli egipskiej przez Morze Czerwone do ziemi obiecanej a wyprowadzeniem ludu Bożego przez Chrystusa z niewoli grzechu, przez świat do raju. Ewangelia oczywiście mówi o odkryciu pustego grobu przez kobiety.

Następnie dokonuje się poświęcenia wody chrzcielnej, któremu towarzyszy odnowienie przyrzeczeń sakramentu chrztu świętego

Czwartą częścią jest Liturgia Eucharystyczna – do komunii w owym dniu powinni przystąpić wszyscy wierni, chociaż obowiązek przyjęcia komunii obejmuje cały okres wielkanocny.

Ostatnim elementem jest procesja rezurekcyjna, która odbywa się bezpośrednio po Mszy Wigilii Paschalnej, lub tradycyjnie rano. Wielka Sobota jest więc dla wiernych Kościoła Katolickiego bezpośrednim następstwem Wielkiego Piątku, który wprowadza w okres Zmartwychwstania i uwielbienia Boga za dzieło zbawienia.