Słyszysz taki dźwięk? Pewnie będzie deszcz, albo nawet burza. A zapowie to... zięba. Zobacz, jak rozpoznać tego ptaka i jakie ma zwyczaje

Zięba należy do ptaków, które niezbyt często identyfikujemy. A szacuje się, że zaraz po skowronku to najliczniejsze polskie ptaki. Ich liczbę ocenia się na od 8,5 do niemal 9 milionów par (dla porównania – par wróbli jest ok. 6,5 mln). Choć jest ich sporo, to zięby są pod ochroną.

Te ptaki często umykają naszej uwadze, albo po prostu nie rozpoznajemy ich. Warto to zmienić. Jak wyglądają zięby? To ptaki nieco mniejsze od wróbla (z długością ciała 14-16 cm), ale o podobnej sylwetce. Samce i samice są różnie ubarwione, spokojnie można je wziąć za dwa odrębne gatunki, albo pomylić panią ziębową z wróblową.

Samiec zięby jest kolorowy: na głowie ma szaroniebieski „kapturek”, policzki są rdzaworóżowe i ten kolor piór ciągnie się aż do brzucha, stopniowo jaśniejąc. Grzbiet jest brązowy, skrzydła czarne, ale z żółtym obrzeżem oraz dwoma białymi pasami, pojawiają się też zielonkawe akcenty (w tym kolorze jest także kuper).

Przy tym popisie kolorów, samica zięby to uosobienie modnego minimalizmu. Głowa i grzbiet samiczki jest brązowoszary, brzuch jasnoszary, skrzydła ciemne, z dwoma jasnymi pasami. Boki i głowy oraz pierś mają lekko oliwkowe zabarwienie, a przez środek głowy biegnie wąska „czapeczka” w ciemniejszym, szarym odcieniu.
Zięby mają sporo podgatunków, różniących się ubarwieniem.

Zięby to pięknie i wytrwale śpiewające ptaki. Samce uczą się pierwszych melodii od ojców, potem doskonalą swoje piosenki. A potrafią śpiewać nawet 2 tysiące razy w ciągu dnia. Dlatego zięby były trzymane w klatkach jako ptaki śpiewające (szczególnie w Niemczech i Niderlandach). Co ciekawe, piosenki zięb są różne na poszczególnych terenach, mówi się nawet o różnych dialektach. Śpiew zięby jest melodyjny i przyjemny do słuchania. Ponieważ zięby zaczynają wcześnie śpiewać, ich głosy są też zwiastunem wiosny. Głosy zięby pełnią przeróżne funkcje – oznaczają terytorium, wabią partnerki (również samiczki zalotnie ćwierkają), ostrzegają przed niebezpieczeństwem.

Tradycyjnie uważa się także, że przed deszczem, a w szczególności burzą, zięby wydają charakterystyczne dźwięki, zapowiadające opady. Mówi się nawet, że „zięba dzwoni na deszcz”. Teoretycznie takie dźwięki wydają w parne dni, ale słyszałam ten głos również w wyjątkowo zimne, wiosenne dni, kiedy załamanie pogody rzeczywiście przyniosło... deszcz. To krótki, powtarzający się dźwięk, brzmiący nieco jak dźwięczne „wriit”. Posłuchaj głosu zięby na filmie.

Zięby występują w całej Polsce i na przeróżnych obszarach, ale pod warunkiem, że rosną tam drzewa. Żyją i w lasach, i parkach oraz ogrodach. Jesienią i zimą można spotkać je też na ugorach, łąkach i polach, gdzie wyszukują pożywienie. Chętnie wpadają też do karmników oraz na podwórka, gdzie karmione są zwierzęta. Nie są bardzo płochliwe.

Polecamy też: Raniuszek to mały ptak z długim ogonem. Poznaj sympatycznego ptaka, który ceni życie rodzinne i buduje niezwykłe gniazda

Trudno nazwać te ptaki kapryśnymi, jeśli chodzi o jedzenie. Ich menu jest wszechstronne i zróżnicowane, a znajdują się w nim różne owady i ich larwy, pająki i inne bezkręgowce. Ptaki wyszukują je zarówno na podłożu, jak i roślinach, więc zięby pomagają pozbyć się różnych szkodników. Pokarm zwierzęcy jest szczególnie ceniony wiosną i latem, i to właśnie on trafia do dzióbków młodych ptaków (szczególnym przysmakiem piskląt są różne gąsienice, ale te pozbawione włosków). Lecz zięby chętnie też jedzą przeróżne nasiona, również chwastów i dzikich roślin, sięgają też po owoce, a zdarza się nawet, że spijają nektar z kwiatów i sok spływający z drzew.

Zięby coraz częściej pozostają na zimę w Polsce. Do „ciepłych krajów” częściej udają się samice, natomiast samce zostają, by pilnować swojego terytorium. Jeśli zdarzy się, że jednak odlecą, zimę i tak spędzą osobno, a samce wrócą wcześniej niż samice. Nie odlatują zbyt daleko, bo w rejon Morza Śródziemnego, albo do zachodniej części Europy. Na czas przelotów tworzą liczne stada.

W stadka zbiorą się również te ptaki, które zdecydują się pozostać. W tym czasie docenią też towarzystwo innych gatunków, np. wróbli i będą wspólnie żerować (i odwiedzać karmniki). Jeśli chcemy dokarmić zięby zimą, dawajmy im przede wszystkim różne ziarna. Można też wystawiać kawałki owoców.

Czytaj także: Mysikrólik to najmniejszy polski ptak, ale jest bardzo dzielny. Uwielbia choinki i chroni drzewa przed szkodnikami. Jak go rozpoznać? Sprawdź

O ile zimą ziębom nie przeszkadza towarzystwo, o tyle w sezonie lęgowym samce stają się uosobieniem zaborczego zazdrośnika, a na ich teren wstęp jest surowo wzbroniony innym samcom. O posiadaniu danego terenu informują śpiewem, a gdy konkurenta to nie przekona – dojdzie do zażartej bójki między panami. Starcie może poprzedzać stroszenie piórek na głowie (robią to również zaniepokojone ptaki).

Samce pilnują też samiczek przed różnymi niebezpieczeństwami i ostrzegają je głosem, szczególnie podczas budowy gniazda i wysiadywania jaj. W tym czasie również karmią partnerki, uczestniczą także w karmieniu młodych. Ptaki mają jeden lub dwa lęgi w roku (ale mogą je powtarzać, jeśli utracą wcześniejsze). Młode opuszczają gniazda, gdy jeszcze nie umieją dobrze latać. Czas spędzają w pobliżu „domu”, na gałęziach drzew i krzewów. Są pod opieką rodziców i w dalszym ciągu u nich „na garnuszku”. Jak przestrzega dr A. Kruszewicz, wielkim zagrożeniem dla takich młodych zięb (i innych ptaków) są wychodzące koty.

Polska nazwa zięby prawdopodobnie pochodzi od ostrzegawczego dźwięku, który wydają, czyli „zii”. Od charakterystycznych dźwięków, pochodzą też nazwy tego ptaka w innych językach: przez cały rok można usłyszeć urywane głosy: „pink, pink” (stąd w języku niemieckim ziębie nadano nazwę „der Fink”, a języku angielskim „Finch”) – czytamy w portalu ekologia.pl.
Ciekawa jest też nazwa łacińska, czyli Fringilla coelebs. Drugi człon oznacza „kawalera” i odnosi się do samców, które zimowały bez samic. Natomiast „Fringilla” to mały, bliżej nieokreślony ptak (natomiast miłośnicy Wiedźmina A. Sapkowskiego na pewno rozpoznają imię jednej z czarodziejek).

Wybrane źródła
ekologia.pl
Jestem na pTAK!
Kruszewicz, A., Ptaki Polski od A do Ż, Warszawa 2010
ptaki.info
ptakipolski.pl