Jakie pytania warto zadać w szkole

I. Szkoła jest wspólnotą. Szkoła dąży do stworzenia wspólnoty wszystkich nauczycieli, uczniów, ich rodziców oraz pracowników niepedagogicznych szkoły, opartej o jasny i przejrzysty system norm.

Czy system norm, który w szkole powinien być przestrzegany, jest jasno określony? Czy są takie zasady, które obowiązują wszystkich w szkole? Jakie? W jaki sposób grupy tworzące społeczność szkolną są o nich informowane? Czy w szkole odbywają się spotkania (imprezy) dla całej społeczności szkolnej? Jak często i w jakiej formie? Kto jest zaangażowany w ich organizowanie? Czy realizowane są wspólne (nauczyciele/uczniowie/rodzice) działania na rzecz społeczności lokalnej? Jakie i jak często?

Ważne jest, aby dla wszystkich w szkole - uczniów, rodziców i nauczycieli jasne było, jakie zasady powinny być przestrzegane i jakie normy są dla szkoły szczególnie istotne.

Warto wiedzieć, w jaki sposób szkoła dba o informowanie w tej sprawie.
Eksperci zwracają także uwagę, że często przyczyną agresji i przemocy jest to, że szkoły nie tworzą wspólnoty - gdy się lepiej znamy i lubimy unikamy zachowań agresywnych i szybciej reagujemy, gdy dzieje się coś niedobrego. Dlatego warto zwracać uwagę na to, w jakim stopniu szkoła stara się tworzyć taką wspólnotę całej społeczności szkolnej.

II. Wszyscy się szanujemy. Wspólnota szkolna buduje klimat bezpieczeństwa, szacunku, otwartego dialogu i porozumienia pomiędzy nauczycielami, pracownikami szkoły, uczniami i rodzicami. Wszyscy uczestnicy społeczności szkolnej szanują siebie nawzajem i nie zachowują się wobec siebie agresywnie.

Czy i w jaki sposób w szkole funkcjonuje otwarty dialog na temat problemów szkoły (np. niecenzurowana gazetka uczniowska, parlament szkolny, itp.)? Czy szkoła ma dni otwarte dla rodziców? Jak często są organizowane, w jakich formach? Czy nauczyciele mają dyżury dla rodziców w stałych określonych terminach? W jaki sposób rozwiązywane są konflikty między nauczycielami i uczniami, rodzicami i nauczycielami oraz pomiędzy uczniami? Kto je rozwiązuje? Czy istnieją formy mediacji? Między kim a kim? Kto przeprowadza taką mediację?

Dla budowania klimatu bezpieczeństwa i wzajemnego szacunku ważny jest otwarty dialog pomiędzy uczestnikami społeczności szkolnej. Dlatego warto zwracać uwagę na to, czy szkoła stwarza warunki dla takiego dialogu zarówno z uczniami, jak i z rodzicami (czyli np. nie ogranicza się tylko do organizowania wywiadówek). Także na to, czy konflikty są rozwiązywane poprzez dialog (np. poprzez mediację).

III. Wspólnie działamy przeciw przemocy. W szkole działa system przeciwdziałania przemocy, który jasno określa: obowiązujące normy, procedury działania i współpracy wszystkich zainteresowanych w zakresie rozwiązywania konfliktów oraz reagowania wobec przejawów agresji i przemocy. Jego zasady obowiązują wszystkich uczestników społeczności szkolnej: nauczycieli, uczniów, pracowników niepedagogicznych oraz wszystkie osoby znajdujące się na terenie szkoły.

Czy istnieje szkolny system przeciwdziałania przemocy? W jaki sposób można się z nim zapoznać? Jak działa szkoła w określonych sytuacjach (np. gdy jedno z dzieci jest prześladowane przez klasę, gdy w szkole świadomie zniszczono czyjąś własność itp.)?

Formalnie szkoły powinny mieć szkolny program przeciwdziałania przemocy. Niestety często dokument taki, nawet jeżeli istnieje, nie jest znany rodzicom, a czasami nawet nauczycielom. Warto też sprawdzić, jak szkoła chce reagować (reaguje) w konkretnych sytuacjach, które zawsze mogą się zdarzyć.

IV. Niczego nie ukrywamy. Szkoła prowadzi regularną diagnozę problemu przemocy w szkole, a efekty działania systemu przeciwdziałania przemocy podlegają monitoringowi oraz ewaluacji.

Czy, kto i jak często prowadzi diagnozę problemu przemocy w szkole? Czy informuje się rodziców i uczniów o wynikach diagnozy sytuacji w szkole? W jaki sposób?

Mówienie przez nauczycieli / dyrekcję, że "u nas nie ma przemocy" powinno być sygnałem ostrzegawczym. W grupie kilkuset dzieci i dorosłych trudno się spodziewać, że nigdy nie pojawi się agresywne zachowanie. Ważne jest, aby szkoła systematycznie przyglądała się temu problemowi i sprawdzała czy stosowane przez nią metody przeciwdziałania przemocy sprawdzają się.

V. Zawsze reagujemy. Szkoła reaguje na każdy przejaw agresji i przemocy oraz zapewnia długofalową, odpowiednią pomoc zarówno ofiarom, jak i sprawcom przemocy.

Na jakie formy zachowań agresywnych szkoła zawsze reaguje? Czy podejmowane są działania interwencyjne/ długofalowe/ skierowane do sprawców/ ofiar? Jakie (konkretnie, na przykładach)? Czy są formy zachowań agresywnych, w których szkoła nie podejmuje żadnych działań?

Szkoła nie powinna pozostawiać bez reakcji żadnego przypadku przemocy. Oczywiście, nie oznacza to ograniczania się wyłącznie do kar, ani tego, że w każdej sytuacji samodzielnie poradzi sobie z problemem (czasem potrzebna może być pomoc specjalisty lub interwencja odpowiednich instytucji).

VI. Nauczyciel nie jest sam. Szkoła podejmuje działania, by nauczyciele mieli odpowiednią wiedzę i umiejętności z zakresu rozwiązywania konfliktów i radzenia sobie z przejawami agresji i przemocy.

Czy nauczyciele są edukowani w zakresie rozwiązywania konfliktów i radzenia sobie z przejawami agresji i przemocy? Jak często (kiedy ostatnio)? Czy wszyscy, czy tylko niektórzy? Czy edukacja odbywa się na terenie szkoły czy poza nią? W jakiej formie - zespoły samokształcące, indywidualnie z pedagogiem, itp.?

Wiedza i umiejętności nauczycieli mają zasadnicze znaczenie dla przeciwdziałania przemocy i odpowiedniego reagowania, gdy występuje. Optymalne byłoby, gdyby wszyscy nauczyciele mieli na ten temat wspólne szkolenia / warsztaty (aby nie powstawała sytuacja, że w szkole jest tylko kilku nauczycieli "od zajmowania się przypadkami przemocy").

VII. Uczniowie wiedzą, jak działać. Szkoła organizuje uczniom regularne zajęcia profilaktyczne z zakresu umiejętności psychologicznych i społecznych, oraz radzenia sobie z agresją i przemocą.

Czy w szkole odbywają się zajęcia z zakresu umiejętności psychologicznych i społecznych oraz radzenia sobie z agresją i przemocą dla uczniów? Czy dla wszystkich? Jakiego rodzaju są to zajęcia - profilaktyczne, interwencyjne? Kiedy ostatnio odbywały się takie zajęcia i dla kogo?

Dobrze jest, jeżeli szkoła organizuje także zajęcia dla uczniów (dostosowane do ich wieku), w szczególności takie, które pomagają im radzić sobie z własną złością i reagować w przypadku pojawienia się przemocy.

VIII. Rodzice są z nami. Aby przeciwdziałać przemocy szkoła współpracuje z rodzicami włączając ich do tworzenia systemu przeciwdziałania przemocy i obejmując działaniami edukacyjnymi.

Czy rodzice są włączeni w tworzenie systemu przeciwdziałania przemocy? W jaki sposób - Rada Rodziców, konsultacje z nauczycielami, zebrania klasowe, itp.? Czy szkoła prowadzi działania edukacyjne dla rodziców? W jakiej formie - pogadanki/ wykłady dla wszystkich/ chętnych? Przez kogo - wychowawcę, specjalistę z zewnątrz? Kiedy ostatnio tego typu działania miały miejsce? Czy rodzice dostają materiały na temat przemocy? Czy istnieją grupy edukacyjne/ wsparcia dla rodziców gdzie mają oni możliwość rozmawiać na temat przemocy? W sytuacjach, gdy wymagana jest interwencja - czy są zawiadamiani? Którzy rodzice? Wszyscy, sprawców, ofiar? Czy istnieją w szkole formy pomocy dla rodziców ofiar, sprawców przemocy? Jakie?

Szkolny system przeciwdziałania przemocy powinien powstawać przy współudziale rodziców. Dobrze jest też, jeżeli szkoła edukuje rodziców w kwestiach związanych z przemocą i agresją - np. jak rozpoznawać, że dziecko jest ofiarą / sprawcą przemocy.

Warto wiedzieć, jak szkoła rozmawia z rodzicami, w przypadku gdy przemoc się pojawia i na jaką pomoc mogą liczyć rodzice w takiej sytuacji

IX. Mamy sojuszników. Szkoła współpracuje ze środowiskiem pozaszkolnym przy podejmowaniu działań profilaktycznych i interwencyjnych dotyczących agresji i przemocy, gdy potrzeby przekraczają możliwości lub kompetencje szkoły.

Z jakimi instytucjami i w jakim zakresie szkoła współpracuje? (np. policja, straż miejska, sąd, kuratorzy, poradnie, organizacje pozarządowe, pełnomocnik ds. profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych)? Jaka jest współpraca, na czym polega - pieniądze, edukacja, informacja, w jaki sposób? Czy w sytuacjach wymagających interwencji do szkoły wzywana jest policja, straż miejska? W jakich sytuacjach? Kiedy ostatnio?

Nie we wszystkich sytuacjach szkoła może i powinna działać samodzielnie. Warto zatem wiedzieć z jakimi instytucjami i w jakich sytuacjach szkoła współpracuje ze środowiskiem pozaszkolnym.

X. Nagradzamy dobre przykłady. Szkoła promuje wzorce zachowań oparte na poszanowaniu godności każdego człowieka.

Czy są jakieś formy nagród/ przywilejów dla osób, klas, nauczycieli, którzy szczególnie wyróżniają się pod względem promujących zachowania oparte na poszanowaniu godności innych ludzi? Kto ostatnio i za co został nagrodzony?

Szkoła przeciwdziałająca przemocy powinna nie tylko karać za zachowania łamiące przyjęte normy i zasady. Powinna również nagradzać zachowania pozytywne. Także takie, które pośrednio przyczyniają się do zmniejszania skali występowania agresji i przemocy - np. zaangażowanie w działania, które budują społeczność szkolną.