Jak żyjesz, tak się starzejesz. Geny mają mniejsze znaczenie niż myślisz

Co wpływa na tempo naszego starzenia? To, jak żyjemy. To już pewnik. Naukowcy właśnie wykazali, że możemy wpływać na to, jak długo pozostaniemy piękni i młodzi. W dużej mierze to zależy od nas! Od naszego stylu życia.

Dr hab. Ewelina Pośpiech z Zakładu Genetyki Sądowej PUM w Szczecinie uważa, że aż w 70 proc. starzenie determinuje to, co i jak robimy. Jedynie w 30 proc. na nasz zegar biologiczny wpływają geny.

Stek przyprawiony dymkiem

Chcąc dłużej zachować młodość, należy więc świadomie zaplanować nasz plan dnia. I jeśli trzeba, zmienić nasze przyzwyczajenia.

- Przede wszystkim warto przemyśleć rezygnację z palenia papierosów - mówi dr hab. Ewelina Pośpiech. - To, naszym zdaniem, jest jeden z najsilniejszych negatywnych czynników przyspieszających starzenie. Z przeprowadzonych przez nas badań wynika, że palący Polacy są biologicznie „starsi” od niepalących o około cztery lata.

Kolejnym czynnikiem mocno wpływającym na nasz wiek biologiczny jest dieta. Prowadzący badania doszli do wniosku, że jemy za dużo, a w naszym jadłospisie dominuje czerwone mięso - co też nie jest dobrą informacją.

- Dobroczynny wpływ ma natomiast dieta wegetariańska - zapewnia dr Pośpiech.

Naukowcy zajmujący się badaniem procesu starzenia zwracają uwagę, że na proces ten można wpływać w każdym okresie naszego życia. Nigdy więc nie jest za późno, by się za siebie na poważnie wziąć.

Proste rady nie od parady

Jak żyć, by na dłużej zachować młodość lub powstrzymać proces starzenia?

Dr Pośpiech zdradziła nam kilka czynników, które mogą nam pomóc w zachowaniu zdrowia i młodości.

- Nie do przecenienia jest aktywność fizyczna - wymienia nasza rozmówczyni.

Jak się okazuje, najcenniejszą pod tym względem formą ruchu jest joga i ćwiczenia typu aerobik.

- Ale nawet tak obciążające sporty, jak kulturystyka wpływają na nas pozytywnie - zauważa Ewelina Pośpiech.

Badania wykazały, że najbardziej wskazana jest nieprzeciążająca codzienna aktywność. Ale nawet trening odbywany tylko raz w tygodniu już przynosi efekty na plus.

Oprócz wysiłku ważny dla naszego zdrowia jest też odpowiedni wypoczynek.

- W tym sen - podkreśla uczestniczka badań. - Jego długość i jakość.

Nie bez znaczenia jest też pora, kiedy chodzimy spać. Warto więc pamiętać, że godziny kluczowe dla naszego snu to czas między godz. 22 a 2 w nocy. Warto też zadbać o to, by się wysypiać.

- Długość snu jest oczywiście sprawą indywidualną, ale najwięcej osób wymaga około ośmiu godzin - tłumaczy przedstawicielka PUM.

Czy zrywający się z łóżka bardzo wcześnie mogą odespać brakujące godziny w dzień?

- Trudno na to pytanie jeszcze odpowiedzieć - przyznaje naukowiec. - To wymaga dodatkowych badań.

Mała czarna dla przyjemności

Co ciekawe, zmiana naszego stylu życia wcale nie oznacza umartwiania się i odmawiania sobie wszystkich przyjemności. Nie trzeba więc np. unikać porannej kawy. Kawa ma bowiem na nas wręcz zbawienny wpływ. Choć oczywiście nie należy przesadzać - wystarczą trzy-cztery filiżanki małej czarnej dziennie, nie więcej. Poza tym warto się zastanowić, czy naprawdę musimy dolewać do niej śmietankę lub mleko - w każdym razie lekarze odradzają.

Nauka odpowiedzi szuka

Badania nad starzeniem trwały cztery lata, od 2019 r. Brało w nich udział pięć polskich placówek, Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji w Warszawie, Uniwersytet Jagielloński, Pomorski Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Łódzki i AIS sp. z o.o. Projekt był finansowany ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Efektem badań jest zidentyfikowanie zupełnie nowych genów wpływających na proces starzenia. Wyodrębniono też czynniki, które odmładzają lub, przeciwnie, postarzają nasze organizmy.

Realizowany przez polskie ośrodki badawcze projekt nazwano EPIGENOM „Analiza epigenomu w celach dochodzeniowo-śledczych - zwiększenie możliwości identyfikacyjnych i wykrywczych badań DNA - zwiększenie możliwości analizy metylacji DNA i epigenomu w kryminalistyce i diagnostyce”. W jego ramach przeprowadzono badania zegarów epigenetycznych (biologicznych) na około tysiącu próbek.

- To pierwsze tego typu badanie w Polsce przeprowadzone na taką skalę - zdradza badaczka.

Autorzy badań zwracają uwagę, że w przeciągu ostatnich dziesięciu lat wykazano, że nasze starzenie bardzo mocno wiąże się z metylacją DNA będącą rodzajem zmienności epigenetycznej.

- W tym przypadku chodzi o zmienność polegającą na chemicznych modyfikacjach nukleotydów, zwłaszcza cytozyny - mówi dr hab. Pośpiech. - Metylacja DNA zależy od naszego stylu życia i nawyków, to po pierwsze. Ale, co ważne, jest też odwracalna. To oznacza, że właściwie nigdy nie jest za późno, aby zmienić nasz styl życia i realnie wpływać na procesy starzenia.

Nasza rozmówczyni tłumaczy, że naukowcy biorący udział w badaniach skoncentrowali się wokół epigenetyki starzenia, czyli badali związek między zmianami epigenetycznymi (chodzi o modyfikacje chemiczne DNA) a stylem życia i tempem starzenia. I wykryli, że wiek metrykalny jest jedynie przybliżoną miarą procesów starzenia - tempo, w którym ludzie w podobnym wieku się starzeją, jest przecież zupełnie różne. Jeszcze raz powtórzmy, starzenie jest bowiem wypadkową konsekwencji wynikających z naszego stylu życia i wpływu genów.

Wyniki badań sugerują możliwość „odmłodzenia” populacji (bo jest taka możliwość!), a to może być lepszą inwestycją niż wydatki na leczenie chorób.

- Które to leczenie coraz częściej będziemy układać indywidualnie, pod pacjenta. Bo znając jego styl życia, ocenimy ryzyko tempa rozwoju choroby - mówi pani naukowiec.

Jak się okazuje, wyniki projektu już znajdują zastosowanie, choćby w kryminalistyce. Policjanci mogą z nich korzystać np. podczas tworzenia portretu genetycznego sprawcy przestępstwa.

- Z próbki krwi pobranej z miejsca zbrodni możemy powiedzieć, czy mamy do czynienia z nastolatkiem, czy osobą po sześćdziesiątce. Przy pomocy innych narzędzi, opracowanych w poprzednich latach, określimy jego wygląd: wzrost, kolor oczu, włosów, skóry (czy ma zmarszczki), a teraz będziemy także wiedzieć, jaki prowadzi styl życia i czy pali papierosy - mówi Ewelina Pośpiech.

Ale to już materiał na inny artykuł.