Dobro i zło – ich pochodzenie i miejsce w świecie. Omów zagadnienie na podstawie Księgi Rodzaju. Odpowiedź do pytania jawnego na maturę

Egzaminy w formie ustnej w tym roku się odbędą.

W przypadku języka polskiego uczeń będzie musiał odpowiedzieć na pytanie, dotyczące tekstu ikonicznego, literackiego lub dotyczącego języka, a ponadto zmierzyć się także z jawnym pytaniem. Warto zacząć opracowywać je z wyprzedzeniem, bo lista zagadnień jest długa (ostatecznie pytań jest 110):

Uczeń będzie mógł na tym egzaminie zdobyć maksymalnie 30 punktów. W przypadku matury ustnej obowiązuje tzw. próg zdawalności i wynosi on 30 proc., żeby więc zdać maturę, trzeba uzyskać minimum 9 punktów.

Wstęp: Światem nieustannie rządzą dwie siły: dobro i zło. Skąd się wzięły i która z nich ostatecznie zwycięży? Na te pytania odpowiadają poszczególne wierzenia, ale bardzo często także teksty kultury – utwory literackie, malarskie czy filmowe. Człowiek również jest istotą nieustannie uwikłaną w ten trudny wybór.

Teza: Dobro i zło są efektem wolnej woli człowieka. Jeśli ktoś chce podążać ścieżką dobra, może ją wybrać, nawet mimo niesprzyjających warunków. Człowiek nieustannie musi wybierać dobro lub zło.

Argumentacja z Księgi Rodzaju: Biblia – święta księga chrześcijan – to tak naprawdę zbiór opowieści o tym, jak człowiek nieustannie odchodził i powracał do Boga. Można to zauważyć na kartach zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu. W Księdze Rodzaju widzimy, jak narodziło się dobro i zło. Adam i Ewa żyli w zgodzie z Bogiem w Edenie, niczego im nie brakowało, mieli wszystkiego pod dostatkiem. Nie mogli jedynie skosztować owocu z drzewa poznania dobra i zła. Ostatecznie jednak wąż skusił Ewę, kobieta posmakowała owoc i poczęstowała nim Adama. W ten sposób człowiek stał się istotą skażoną grzechem pierworodnym.

Rozpoczęła się nie tylko w świecie, ale też w nim samym walka pomiędzy dobrem a złem. Dotychczas wszystko to, co stworzył Bóg, łącznie z człowiekiem było dobre. Nieposłuszeństwo Adama i Ewy doprowadziło jednak do pojawienia się tych dwóch sił: dobra i zła.

Odtąd potomkowie Adama i Ewy i – zgodnie z wiarą chrześcijańską – wszyscy ludzie nieustannie zmagają się z własną grzeszną naturą, obecną w człowieku, ale też w świecie. Warto spojrzeć więc spojrzeć także na kolejne karty Biblii. Kain w swojej pysze i zazdrości dopuszcza się morderstwa i zabija swojego brata Abla. Król Dawid w Księdze Samuela popełnia szereg grzechów: sypia z żoną innego człowieka, a gdy dowiaduje się, że jest ona w ciąży, posyła tego mężczyznę na pewną śmierć.

Postać króla Dawida bardzo dobrze pokazuje, jak człowiek uwikłany jest w nieustanną walkę dobra ze złem. Nie można przecież zapominać, że ten sam król, który dopuścił się tak okrutnych grzechów, był wcześniej osobą, dokonującą wielkich rzeczy, np. pokonał olbrzymiego Filistyńczyka Goliata, w walce używając jedynie procy. Już jako król połączył plemiona Judy i Izraela. Do dziś Jerozolima nazywana jest Miastem Dawidowym. Dawid jest też przodkiem Jezusa. Postawa i całe życie izraelskiego króla pokazują, że dobro i zło to pierwiastki, które są nieodłącznym elementem człowieka i to on sam decyduje, który wybrać. Nigdy jednak nie jest za późno, by wrócić na ścieżkę dobra.

Biblijnych przykładów obecności dobra i zła w świecie oraz człowieku jest dużo więcej. Znajdziemy je także w Nowym Testamencie. Warto w tym miejscu przytoczyć postać Zacheusza. Jezus spotkał go w trakcie swojej publicznej działalności. Zacheusz jest celnikiem, a więc osobą, która w tamtych czasach uważana była za złodzieja i oszusta. Bohater jednak, po spotkaniu z Jezusem, postanawia porzucić swoje grzeszne życie, chce rozdać majątek ubogim. Mogłoby się wydawać, że takiemu człowiekowi trudno będzie nagle zmienić całe swoje życie, jednak on po spotkaniu z Jezusem, jest gotów wejść na drogę dobra.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Warto przytoczyć także paraboliczną powieść, która traktuje o pochodzeniu dobra i zła w świecie, czyli „Dżumę” Alberta Camusa. Epidemia, z którą zmagają się bohaterowie utworu, symbolizuje zło, panujące na świecie. Nawet jeśli ono zniknie – tak jak ma to miejsce pod koniec powieści – to, mówiąc słowami doktora Rieux, „bakcyl dżumy” zawsze pozostanie. Wszystko jednak zależy od tego, jaką postawę wobec dżumy, a więc symbolicznego zła przyjmie człowiek.

Nawet pomimo bardzo trudnych warunków takich, jak epidemia czy wojna, może on wybrać dobro i działanie na rzecz drugiego człowieka. Tak było w przypadku bohaterów tej powieści. Doktor Rieux nie bacząc na swoje zdrowie, starał się leczyć chorymi na dżumę. Chociaż nie rozumiał celu i sensu cierpienia niewinnych ludzi (zwłaszcza dzieci, np. we fragmencie, gdy umiera syn sędziego) postanowił walczyć z epidemią i robił to aż do samego końca. Podobną postawę przyjął jego przyjaciel – Tarrou, który aktywnie zaangażował się w pomoc ludziom chorującym na dżumę.

Osobą, która zdecydowała się na wybór ścieżki zła, był Cottard – miejscowy przestępca, który w wybuchu epidemii widział jedynie własne korzyści. Dzięki dżumie i ogólnemu zamieszaniu nie został aresztowany. Ciekawymi postaciami, które bardzo dobrze pokazują, jak człowiek nieustannie zmaga się z wyborem dobra albo zła są ojciec Paneloux i dziennikarz Rambert.

Ten pierwszy na kazaniu początkowo twierdził, że dżuma (zło) to kara za grzechy ludzi. Stawiał się do nich w opozycji, sugerując, że on sam jest dobrym człowiekiem. Dopiero zobaczenie na własne oczy śmierci dziecka sprawiło, że spokorniał, sam również zaliczył się do grzeszników, stwierdził, że dżuma to wyzwanie, któremu trzeba stawić czoła i aktywnie zaangażował się w pomoc, aż został zarażony i zmarł.

Z kolei Rambert był dziennikarzem spoza Oranu (miasta, w którym dzieje się akcja powieści) twierdził więc, że dżuma (czyli symboliczne zło) go nie dotyczy, pierwotnie chciał uciec, wrócić do domu. Ostatecznie jednak przestał myśleć jedynie o sobie, zaczął czuć się częścią miasta i działał na rzecz innych ludzi.

Wszyscy ci bohaterowie pokazują, jak różne postawy można przyjąć wobec zła: zaakceptować je, buntować się przeciwko niemu lub uciekać przed nim. Zło, jak podkreślił narrator, a zarazem główny bohater powieści, jest jednak ciągle uśpione i może powrócić, bo (jak pokazuje biblijna opowieść z Księgi Rodzaju) stało się ono nieodłącznym elementem naszej rzeczywistości.

Inne przykładowe konteksty:

• „O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem” Mikołaj Sęp-Szarzyński;
• „Mistrz i Małgorzata” Michaił Bułhakow.
• cykl „Władca Pierścieni” R.R. Tolkiena.

Zakończenie: Życie człowieka, ale też cała rzeczywistość dziejowa i świat to nieustanne ścieranie się pierwiastków dobra i zła. Każdy musi dokonywać wyboru, czy żyć godnie, niekiedy w trudnych warunkach, pomagać innym, dokonywać słusznych wyborów, czy poddać się złu. Przed takim wyborem stoją nie tylko bohaterowie tekstów kultury (m.in. ci przytoczeni powyżej), ale także każdy z nas. Warto więc odpowiedzieć sobie na to pytanie i żyć tak, by w chwili śmierci niczego nie żałować.