Wielki Post. Co o nim wiemy? Sześć pytań o ten czas

1. Ile trwa Wielki Post? Kiedy się zaczyna, a kiedy kończy?

Początkiem Wielkiego Postu jest środa zwana Popielcową. Tradycją i obowiązkiem jest udział w tym dniu we mszy świętej. Podczas niej kapłan posypuje wiernym głowę popiołem mówiąc najczęściej – nawracajcie się i wierzcie ewangelii. Wielki Post trwa 40 dni i skończy się w Niedzielę Palmową. Długość tego okresu nie jest przypadkowa. Według ewangelii Jezus po chrzcie przebywał na pustyni, gdzie był kuszony przez Szatana. Trwało to dokładnie 40 dni. Tak jest teraz, ale nie zawsze tak było. W pierwszych wiekach były to dwa dni, a gdzieniegdzie siedem. Od VII wieku Wielki Post zaczyna się w Popielec.

2. Skąd pochodzi popiół, który posypywane są głowy wiernych podczas mszy w Środę Popielcową?

Mity na ten temat od samego początku były makabryczne. Sądzono, że to starte na proch ludzkie kości znalezione na cmentarzu. Na początku XI wieku posypywanie głów popiołem wprowadził w Kościele papież Urban II. Wówczas również ustalono, że popiół ma być efektem spalenia palm święconych w poprzednią Niedzielę Palmową.

3. Co to jest post ścisły?

Trzy posiłki w ciągu dnia i tylko jeden do syta. Oczywiście bez mięsa. Na tym polega post ścisły. Obowiązuje on w Środę Popielcową i Wielki Piątek. W czasie Wielkiego Postu dawniej zmieniała się dieta: na wiele dni głównym posiłkiem stawał się żur postny. jedzono również kartofle, kapustę brukiew, śledzie. Zamiast zwierzęcych tłuszczów nasi przodkowie używali oleju lnianego. Było inaczej niż dziś, kiedy to poza dwoma wspomnianymi dniami postu ścisłego mało kto unika jedzenia mięsa (oczywiście jeśli nie jest weganinem lub wegetarianinem). Post ułatwiało również to, że na przednówku zazwyczaj zapasy były już mocno skurczone po długiej zimie.

4. Co to jest śródpoście?

Dziś nieco zapomniany dzień, ale kiedyś obchodzony pieczołowicie. Szczególnie na wsi. Na ten jeden dzień zawieszano wszystkie postne zwyczaje, z postnym menu włącznie. Bawiono się i radowano. W Kościele to IV Niedziela Wielkiego Postu zwana Niedzielą Radości. Radość tę powoduje świadomość, że poprzez post i pokutę kroczymy ku zbawieniu.

5. Jakie nabożeństwa są charakterystyczne dla okresu Wielkiego Postu?

Przede wszystkim Droga Krzyżowa. Przy czternastu stacjach wierni kontemplują drogę Jezusa Chrystusa na Golgotę. Modląc się wspominają ostatnie chwile ziemskiego życia Boga. To tradycja wywodząca się z Jerozolimy, gdzie rozpowszechnili ją franciszkanie. Drugim nabożeństwem są Gorzkie Żale. Pierwszy raz odprawiono je 13 marca 1707 roku w Warszawie. Gorzkie Żale przybywają najczęściej (ale nie tylko) w niedzielę i są typowo polskim nabożeństwem.

6. Postanowienia wielkopostne.

W Polsce przestrzegano postu bardzo gorliwie, nie jedzono nie tylko mięsa i tłuszczów roślinnych, ale nawet nabiału i cukru. Dziś niektórzy robią z tego swoje wielkopostne postanowienia. Umartwiają się nie jedząc słodyczy, nie paląc, czy nie pijąc alkoholu. Nie ma w tym nic złego, jeżeli tylko nie jest to robione na pokaz. Jak przeczytać można w Katechizmie Kościoła Katolickiego: „Chrześcijanin kierując się pobożnością, może przyrzec Bogu określony czyn, modlitwę, jałmużnę, pielgrzymkę itd. Wierność przyrzeczeniom złożonym Bogu jest przejawem szacunku należnego Boskiemu Majestatowi i miłości wobec wiernego Boga.” Także w Wielkim Poście