Wedele, Camina oraz Polyz. Zachodniopomorskie nazwy cz. II

"Płynąc szlakiem Drawy, spójrz w oczy jeziora, zrób to jak rzepaki zakochane w słońcu, znajdziesz senne Drawno, średniowieczny korab, puls pstrągowej rzeki, oczeretów kłącza". Ten wiersz plastycznie oddaje okoliczności przyrody, otaczające niewielkie miasto w powiecie choszczeńskim. Malowniczo położone między dwoma jeziorami i nad rzeką, swojemu położeniu zawdzięcza obecną nazwę. Drawno, czyli miasto nad Drawą. Często mylone zresztą z Drawskiem, większym i bardziej rozpoznawalnym miastem u źródeł rzeki.

Drawa to jedna z najczystszych rzek w Polsce, popularna ze względu na spływy kajakowe, których amatorem był niegdyś Karol Wojtyła. I właśnie być może wartki nurt, tak atrakcyjny dla kajakarzy, leży, a właściwie płynie, u źródeł nazwy tej rzeki. A to dlatego, że przymiotnik "dravy" w językach słowiańskich oznaczał "szybki", "gwałtowny", co dotyczyć mogło także wody. Przymiotnik ten zachował się w językach czeskim i słowackim.

Bród, rwąca rzeka i fabryka czekolady

Niektórzy językoznawcy wywodzą tę nazwę jeszcze sprzed wyodrębnienia się Słowiańszczyzny. Według tej hipotezy, Drawa miałaby pochodzić od indoeuropejskiego słowa "dreu" lub "drou", co by oznaczało "bieg", "płynięcie". Uchodząca do Noteci rwącym nurtem rzeka nie jest jedyną o takiej nazwie. Drawa to także jeden z dopływów Dunaju. Jej nazwy szukać należy w słowniku plemion iliryjskich, które w starożytności zamieszkiwały Bałkany.

Słowiańska, polska nazwa "Drawno" oficjalnie nadana została po II wojnie światowej. Nie ma pewności, że gród i osada, powstałe na miejscu dzisiejszego miasta, we wczesnym średniowieczu nazywały się właśnie tak, jak obecnie.

- Przedwojenni badacze historii lokalnej: Karl Berg i Walter Schumacher, pomijają Drawno w swoich spisach grodzisk słowiańskich, z powodu nie przechowania przez miejscowość swojej starej nazwy - przyznaje dr Grzegorz Jacek Brzustowicz, historyk, autor książek o ziemi choszczeńskiej.
W XIII wieku Ziemia Choszczeńska znalazła się pod władzą Marchii Brandenburskiej. Drawno stało się własnością niemieckiego rodu rycerskiego von Wedel.

- Nazwę słowiańskiej osady zmieniono na Wedele, która po raz pierwszy została wspomniana w 1313 roku - pisze dr Brzustowicz w swojej książce "Czasy Wedlów". - Wyraz "Wedel" często jest wyprowadzany od "vadel", który w językach skandynawskich oznacza "fierd", czyli "bród". To cecha charakterystyczna także dla okolic Drawna. Tutaj właśnie, na rzece Drawie, istniał taki bród. Jednak nie ulega wątpliwości, że Neuwedel brało nazwę od nazwiska właścicieli. Miano dosłownie oznaczało "nową siedzibę rodu von Wedel", a zatem "Nowy Wedel".

Wspomniany ród Wedlów to przodkowie rodziny założycieli fabryki czekolady "Wedel". Potomkiem niemieckich włodarzy Drawna jest też dr Joachim von Wedel, wykładowca w Instytucie Politologii i Europeistyki Uniwersytetu Szczecińskiego.

Nazwa Neuwedel funkcjonowała niemal nieprzerwanie od XIV wieku do 1945 roku. Po włączeniu miasta do Polski, zanim jeszcze nazwane zostało Drawnem, przez krótki czas nosiło ono nazwę Nowe nad Drawą, potem Kniazie.

Diabelskie jęki i pola

Dużo krótszą i mniej złożoną historię nazewnictwa ma wieś ulicówka Jęczydół w gminie Kobylanka, nad jeziorem Miedwie. Założona została w 1770 roku jako kolonia z zagrodami luźno posadowionymi po obu stronach drogi. Powstała w ramach prowadzonej przez Fryderyka Wielkiego kolonizacji terenów okolic Puszczy Goleniowskiej. Niemiecka nazwa wsi brzmiała Brenkenhofswalde i pochodziła od nazwiska von Brenkendorfa, radcy kamery wojenno-skarbowej państwa pruskiego. Obowiązująca dziś, niewątpliwie słowiańska, choć raczej pozbawiona sięgających wczesnego średniowiecza nazwa, powstała na bazie legendy.

- Obecna nazwa miejscowości nawiązuje do legendy o pochodzeniu miedwiańskiej sieci i diable, którego przechytrzył mnich z kołbackiego klasztoru - czytamy na stronie gminy Kobylanka. - Po przegranym zakładzie o duszę zakonnika, diabeł miał wydawać rozpaczliwe jęki w dole wybitym kopytami na brzegu jeziora Miedwie.

Niewiele bogatszą historię ma nazwa Police, dziś jedno z większych zachodniopomorskich miast. We wczesnym średniowieczu na terenie Mścięcina, a więc współcześnie dzielnicy tego powiatowego miasta, funkcjonował ważny gród obronny.

- W XII wieku gród był już praktycznie niezamieszkały, natomiast rozwijała się nadal istniejąca od IX-X w. osada podgrodowa, położona na północ, na terenie dzisiejszego cmentarza - pisze historyk Jan Matura, w publikacji pt. "Z dziejów Polic". - Po raz pierwszy została ona wymieniona w 1249 r. jako "Polyz". Ziemia policka była wówczas częścią kasztelanii szczecińskiej. Jej istnienie potwierdza bulla w 1140 r. O ziemi polickiej "Terra Politz" wspominają XIII-wieczne dokumenty. Mieszkańcy osady zajmowali się głównie uprawą roli i hodowlą zwierząt na pobliskich "polickich łąkach". Właśnie wśród tych "polickich łąk" należy szukać genezy nazwy miasta.

- Nazwa czysto polska, słowiańska pochodzi od wyrazu "pole" - stwierdza prof. Tadeusz Białecki, historyk. - Police to forma zdrobniała.

Warianty: Polyz, Poliz, Pulitz, Poelitz wydają się więc być jedynie formami zgermanizowanymi słowiańskiej nazwy.

Kamienny Gród

Obok Wolina, Kołobrzegu i Szczecina najważniejszym historycznie miastem Pomorza Zachodniego bez wątpienia jest Kamień Pomorski. Na miejscu tego jednego z najstarszych polskich miast już w IX wieku funkcjonował warowny gród pomorskiego plemienia Wolinian. Najstarszy zapis na temat Kamienia pochodzi z 1124 roku, a więc z okresu pierwszej misji chrystianizacyjnej "apostoła Pomorza", biskupa Ottona z Bambergu. Różne nazwy grodu można znaleźć w żywotach niemieckiego misjonarza. Herbord na kartach swojej kroniki określa to miejsce jako "civitas ducis Camina". Ebo natomiast pisze o "castrum magnum Gamin" lub "in urbe Games". Inne występujące w tym okresie nazwy to Chamin i Camyna. W 1159 roku w zapisach pojawia się "Camin, w 1176 - Camyn. Sagi skandynawskie z XII wieku określają gród jako Steinborg, czyli Gród Kamień lub Kamienny Gród.

- Pochodzenie tej nazwy na ogół łączy się z olbrzymim głazem narzutowym tkwiącym w wodach rzeki Dziwny, obok wyspy Chrząszczewskiej, jako charakterystyczny punkt orientacyjny dla całej okolicy w pobliżu miasta - pisze prof. Białecki w swojej książce pt. "Herby miast Pomorza Zachodniego". - Jest to tym bardziej uzasadnione, ponieważ w okolicy nie występują żadne większe skupiska podobnych głazów czy mniejszych kamieni.

W czasach panowania niemieckiego na Pomorzu Kamień Pomorski nosił nazwę w zgermanizowanej formie Kammin.

W drugiej części naszego cyklu potwierdza się teza, że zachodniopomorskie nazwy zwykle mają słowiańską genezę, do której - germanizowanej przez wieku niemieckiego osadnictwa - powracają z reguły po 1945 roku. Wyjątkiem są wsie, założone już w czasach niemieckich, oraz małe miasta, które w czasach przed germanizacją nie były jeszcze na tyle znaczącymi ośrodkami, żeby zachowała się ich nazwa z tamtego okresu.