Tajemnice Szczecina: W poszukiwaniu starego kościoła

Na zdjęciu panorama kościoła z 1914 roku.

- Ku mojemu zaskoczeniu na opis średniowiecznego kościoła w tym miejscu trafiłem w archiwum w Greifswaldzie, a później w opracowaniu Horta Mann' a, który korzystał z tych samych dokumentów dawnej parafii ewangelickiej w Podjuchach - opowiada Łuczak.

Co innego jednak wzmianka na temat kościoła, a już odmienną sprawą jest jego odnalezienie w terenie.

- Wyszedłem z założenia, że pewnego rodzaju regułą jest lokalizacja kościołów w centrum cmentarza - opowiada Marek Łuczak. - Obecny kościół znajduje się jednak nie w centrum, a w narożniku dawnej nekropolii przy skrzyżowaniu ulic Niklowej i Karpiej. Gdzie więc szukać jego poprzednika?

Pan Marek skontaktował się z dr Andrzejem Ossowskim z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego. Postanowili w poszukiwaniach wykorzystać współczesną technologię. W styczniu i lutym tego roku przeprowadzili na miejscu badania georadarem.

MSZE ŚWIĘTE I NABOŻEŃSTWA W SZCZECINIE

- Na skanie na głębokości 2,5 pod powierzchnią ziemi ukazał się nam fundament budynku o wymiarach idealnie pasujących do wymiarów średniowiecznego kościoła z tekstów źródłowych - mówi z satysfakcją Marek Łuczak.- W ten sposób udało się nam potwierdzić, że kościół istniał i odnaleźć to miejsce, gdzie był wzniesiony.

5 ton piwa za kościół

Kościół wybudowany w średniowieczu w Podjuchach wzniesiony został w formie salowej budowli, której budulcem były ciosane kamienie narzutowe. Wybudowano go narzucie prostokąta o wymiarach 13,75 m x 8,6 m. Tak jak przypuszczał historyk Marek Łuczak, usytuowany był w centralnej części cmentarza przykościelnego.

Po wprowadzeniu reformacji na Pomorzu, parafię w Podjuchach objął pierwszy ewangelicki pastor Gregorius Renner. Pełnił tę funkcję do 1592 roku. Do parafii w Podjuchach należały również wsie Chlebowo, Klucz i Stare Brynki. W trakcie wojny 30- letniej od uderzenia pioruna spaliła się plebania. Ówczesny pastor Schultze przeprowadził się do Chlebowa i tam na własny koszt wybudował nowa plebanię. Kościół w Chlebowie został wówczas kościołem parafialnym, a ten w Podjuchach stał się kościołem filialnym.

Gdy wojska brandenburskie w 1676 r. otoczyły Szczecin, kościół został zniszczony. Ocalał jedynie mur cmentarza przykościelnego zbudowany z kamieni narzutowych. Odbudowano go w latach1680-1690, w ostatnim roku dobudowując od strony zachodniej wieżę drewnianą.Koszt całego remontu, to zapłata dla mistrza stolarskiego ze Szczecina -106 talarów. Dodatkowo murarze otrzymali 52 talary, 5 ton piwa i 5 korców żyta.

Stopił się dzwon

W 1720 roku pastor Ulrich wzniósł przy kościele dom opieki dla wdów po pastorach, utrzymywany z pieniędzy parafii oraz 4 gmin kościelnych. W 1821 roku od parafii w Podjuchach odłączono miejscowość Zdroje i przyłączono do parafii w Dąbiu. 1 czerwca 1855 roku od parafii w Chlebowie oddzielono wieś Podjuchy oraz kolonię Friedensburg. Utworzono samodzielną parafię w Podjuchach. 9 grudnia 1866 roku nowym duszpasterzem został pastor Ludwig Berg.

W dwa lata później pożar w Podjuchach strawił doszczętnie kościół, plebanię i wszystkie zabudowania przy ul. Karpiej (niem. Fisherstrasse). Spłonęły wówczas 23 zagrody, zapasy zboża i bydło uwięzione w zagrodach. 60 rodzin pozostało bez dachu nad głową. Krótko po wybuchu pożaru ogień ogarnął wieżę kościelną, a następnie rozprzestrzenił się na świątynię. Większość wyposażenia budowli została strawiona w płomieniach. Od żaru palącej się wieży stopił się spiżowy dzwon wiszący w wieży, z którego stopione resztki odnaleziono podczas późniejszych prac porządkowych. Z tego metalu odlano następnie nowy, mniejszy dzwon dla nowego kościoła.

Budowa nowej świątyni

Nowy kościół został zbudowany w latach 1875-1876 w formie neogotyckiej, ceglanej budowli założonej na planie prostokąta, z wyodrębnionym pięciobocznym prezbiterium i prostokątną w rzucie wieżą przy elewacji wschodniej. Ostatnim pastorem był Reimer, który pełnił tę funkcję do czasu ewakuacji w marcu 1945 roku. Kościół został uszkodzony w trakcie wojny, a jego wyposażenie w większości zrabowano. Po wojnie opiekę duchowną nad mieszkańcami Podjuch sprawował ksiądz Jan Palica, który dojeżdżał z Gryfina. Pierwszym stałym polskim duchownym w Podjuchach był osiedlony tu ksiądz Jan Klaub, który 15 września 1945 roku poświęcił kościół pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła.

MSZE ŚWIĘTE I NABOŻEŃSTWA W SZCZECINIE

Z dawnego wyposażenia do naszych czasów zachowały się jedynie przedmioty wykonane w 4 ćw. XIX w., tj. drewniana, neogotycka empora organowa oraz neogotycki prospekt organowy, drewniana chrzcielnica w historyzujących formach oraz drewniany krucyfiks z kruchty podwieżowej z 1938roku. W latach 80. XX w. dla kościoła zbudowano nowy ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne.