Program przesiewowy tętniaka aorty. Podsumowanie akcji w szpitalu wojewódzkim w Szczecinie

Aorta to główna tętnica doprowadzająca krew do całego ciała. Biegnie od lewej komory serca przez klatkę piersiową w dół do jamy brzusznej, gdzie dzieli się na dwie tętnice biodrowe wspólne. Tętniak aorty brzusznej tworzy się między przeponą a odejściem tętnic biodrowych. Powstaje, kiedy jedna z trzech warstw ściany tętnicy osłabnie. Dochodzi wtedy do poszerzenia tętnicy i pojawienia się wybrzuszenia, tzn. tętniaka.

– Tętniak aorty to stałe, odcinkowe poszerzenie światła aorty, które dotyczy wszystkich trzech warstw jej ściany, a prawidłowa średnica jest przekroczona o co najmniej 50 proc. – wyjaśnia Mateusz Motyliński z Oddziału Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej oraz Oddziału Chirurgii Naczyniowej SPWSZ w Szczecinie.

Im większa średnica, tym większe ryzyko pęknięcia tętniaka, które może prowadzić do krwotoku, wstrząsu, a nawet do śmierci. Tętniaki o średnicy mniejszej niż 4 cm pękają rzadko. Większe zaledwie o centymetr są już zagrożeniem, dziurawią się nawet u jednej czwartej pacjentów. Kiedy średnica rośnie powyżej 7 cm, do uszkodzenia tętnicy dochodzi w 60-80 proc. przypadków. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie tętniaka i jego późniejsze leczenie.

- Wskazania do leczenia tętniaka aorty zależą od jego wielkości - podkreśla Mateusz Motyliński. - Te o niewielkiej średnicy nie muszą być operowane, ponieważ ryzyko ich pęknięcia jest niskie. Należy wówczas okresowo powtarzać badania diagnostyczne.
Badania przesiewowe w kierunku wykrywania tętniaka odcinka brzusznego aorty są prowadzone już od kilku lat. Pierwsze w szczecińskim szpitalu wojewódzkim odbyły się w roku 2018. Od tamtej pory przebadano 2030 mieszkańców Pomorza Zachodniego (w 2018 r. – 20 osób, 2019 – 1175 osób, 2020 – 160 osób i 2021 – 675 osób).

– Tak szeroko zakrojone badania przesiewowe realizowane są w całej Polsce. Z pewnością uratowały życie setkom pacjentów – mówi dr Tomasz Lipiński, specjalista chirurgii ogólnej i chirurgii naczyniowej ze szpitala wojewódzkiego w Szczecinie. – Cieszy nas rosnąca świadomość tego, jak istotna jest profilaktyka. Tym bardziej, że badanie, które realizowaliśmy w ramach programu, a które pozwoliło sprawdzić stan aorty brzusznej pod kątem ewentualnych tętniaków to krótkie, bezbolesne USG. Tak proste, a tak skuteczne.

Choć tętniak tworzy się częściej u mężczyzn, program jest skierowany też do kobiet. I to one, jak się okazało, częściej poddawały się badaniom. W ostatniej edycji programu przesiewowego przebadano 340 kobiet i 335 mężczyzn. W 5,5 proc. przypadków rozpoznano tętniaka aorty brzusznej lub tętnic biodrowych, a pacjentów objęto opieką poradni specjalistycznej, wyznaczając terminy wizyt nieprzekraczające 30 dni (licząc od daty badania). Część przypadków kwalifikowała się do leczenia operacyjnego!
Aby móc skorzystać z badań należało spełnić ściśle określone kryteria: mieć ukończony 65. rok życia i co najmniej trzy czynniki ryzyka (nadciśnienie tętnicze / palenie papierosów / choroba wieńcowa / zaburzenia poziomu cholesterolu i trójglicerydów / płeć męska). Tętniak aorty stanowi wysokie zagrożenie szczególnie dla mężczyzn, ponieważ wśród nich występuje aż sześciokrotnie częściej niż u kobiet.

Badania realizowane były w ramach „Ogólnopolskiego programu badań przesiewowych w kierunku tętniaka aorty brzusznej” finansowanego z funduszy Ministerstwa Zdrowia.