Presja przyrodników przyniosła skutek. Przy budowach hydrotechnicznych będzie zapewniona opieka nad roślinami

Ostatni raz kotewka orzech wodny był obserwowany w naszym regionie w 1929 roku. Teraz ponownie można ją spotkać w kanałach Międzyodrza.

Roślina jest wpisana do Czerwonej Księgi Roślin, co oznacza, że jest zagrożona wyginięciem. Odkrycia dokonali ornitolodzy Dominik Marchowski, Łukasz Ławicki i botanik Krzysztof Ziarnek.

- Poszukiwaliśmy gniazd rybitw czarnych i w pewnym momencie natrafiliśmy na duże skupisko kotewki. Ta roślina wydaje jadalne owoce, które stanowią pożywienie wielu gatunków ptaków - mówi Dominik Marchowski.

Okazuje się, że to nie jedyny w naszym regionie gatunek, który wymaga szczególnej troski.

- Inwentaryzacja przyrodnicza wykonana na potrzeby procedury oceny oddziaływania planowanych inwestycji na środowisko wykazała występowanie w Odrze grzybieńczyka wodnego (Nympoides peltata), rzadko występującej w Polsce rośliny. Na terenie całego kraju doliczono się obecnie około pięćdziesięciu stanowisk - informują Wody Polskie.

Najoptymalniejszym terminem dla prowadzenia inwentaryzacji jest sezon wegetacyjny. Możliwe jest jednak badanie roślinności wodnej w innych terminach, które mogą przeprowadzić doświadczone osoby zajmujące się badaniami terenowymi. W takich sytuacjach dostrzeżenie i rozpoznanie w terenie m.in. grzybieńczyka wodnego, który jest hydrofitem (grupa roślin wodnych charakteryzująca się m.in. późniejszym obumieraniem pędów) oraz gatunkiem bardzo charakterystycznym i niepodobnym do innych taksonów nie powoduje znaczących trudności i nie wpływa na jakość prowadzonych badań.

W ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły, którego celem jest ochrona przed powodzią mieszkańców dorzecza Odry i dorzecza górnej Wisły, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie planuje wykonanie prac modernizacyjnych na Odrze granicznej w celu zapewnienia zimowego lodołamania.

Planowane instalacje miała wykonać firma Energopol, ale z powodu braku zdolności wykonawcy do dalszej realizacji ze względu na trudną sytuację finansowo - organizacyjną, skutkującą między innymi wstrzymaniem zapłaty należności podwykonawcom Wody Polskie zdecydowały się wypowiedzieć umowę.

- W związku z zaistniałą sytuacją, Wody Polskie podjęły działania mające na celu zabezpieczenie dotychczas wykonanych prac oraz bezzwłoczne ich dokończenie. Ze względu na wysoki poziom zaawansowania prac w miejscowości Chlewice oraz związaną z tym możliwość szybkiego zapewnienia ochrony przeciwpowodziowej mieszkańcom, zwrócono się do instytucji finansującej o zgodę na przeprowadzenia uproszczonej procedury wyłonienia wykonawcy - tłumaczy Michał Kaczmarek, rzecznik szczecińskiego oddziału RZGW.

Obecnie trwają negocjacje, których celem jest możliwie najszybsze i skuteczne zapewnienie ochrony przeciwpowodziowej mieszkańcom. Jednocześnie, gdyby nie udało się wyłonić wykonawcy w trybie uproszczonym, przygotowywany jest przetarg, który oprócz zabezpieczenia miejscowości Chlewice obejmuje także dokończenie prac na Polderze Marwickim. Niezależnie od toczących się procedur przetargowych, w przypadku wystąpienia zagrożenia powodziowego, w ramach zarządzania kryzysowego, przewidziane są doraźne działania zabezpieczające.

Zwrócić należy jednak uwagę, że obecne koryto rzeki Odry, w którym będą prowadzone prace modernizacyjne nie jest siedliskiem typowym dla tego gatunku, a grzybieńczyk zasiedla głównie wody stojące i wolno płynące takie jak: starorzecza, stawy, płytkie jeziora oraz zakola rzek.

- Aktualne badania wskazują na znaczny rozwój populacji grzybieńczyka wodnego w Dolinie Dolnej Odry. Te same badania wskazują, że siedliskami charakteryzującymi się największą powierzchnią płatów roślinności są starorzecza, a grzybieńczyk wodny rosnący w polach międzyostrogowych zajmuje poniżej 10% populacji. Potwierdza to w pełni, wyniki badań prowadzone na cele raportu wskazujące, że tylko niewielka część populacji znajdzie się w obrębie prowadzonych prac i bezpośredniego wpływu inwestycji - podkreślają Wody Polskie.

Wpływ przedsięwzięcia na grzybieńczyka wodnego będzie również ograniczony ze względu na stosunkowo niewielką część populacji występującą w polach międzystrogowych (w porównaniu ze starorzeczami). Poza tym wpływ planowanych prac będzie ograniczony poprzez odpowiedni termin ich prowadzenia na przedmiotowych ostrogach - po sezonie wegetacyjnym, w okresie obumierania materiału roślinnego, kiedy nie spowodują one znaczących negatywnych skutków. W ramach planowanego przedsięwzięcia, aby zminimalizować negatywne skutki zaplanowano także kompleksowy projekt przesadzania roślin pozyskanych z zagrożonych stanowisk w pola międzyostrogowe, na które nie będą oddziaływały prace oraz w celu wzmocnienia całej populacji także w starorzecza aktualnie pozbawione grzybieńczyka wodnego.

- Jednym z działań, które planowane jest do wykonania w ramach ww. projektu jest działanie kompensacyjne polegające na przesadzaniu w niezarośnięte obszary wybranych pól międzyostrogowych i zatami, w których zakończono już prace, większych płatów roślinności wodnej, jeśli znajdą się one w strefie prac przy modernizowanych lub budowanych ostrogach i ich skrzydełkach, jak również tworzenie dodatkowych siedlisk (zatoczek) o charakterze starorzeczy, które przyczynią się zwiększenia liczby siedlisk dogodnych dla grzybieńczyka wodnego.

- W trakcie wykonywania prac na zlecenie Wód Polskich zapewniony będzie odpowiedni nadzór przyrodniczy, którego zadaniem jest m.in. skuteczne ograniczenie skali oddziaływań na środowisko. Skala ingerencji nie powoduje zagrożenia dla lokalnych i krajowych populacji żadnego z występujących tam gatunków. Salwinia pływająca występuje przede wszystkim w dolinach dużych rzek zajmując brzegi rzek, starorzecza, oczka wodne. W obrębie odcinka Odry objętego zadaniem stanowiska zlokalizowane są przede wszystkim w głęboko wciętych polach międzyostrogowych, które nie zostaną naruszone w trakcie wykonywania prac. Kotewka orzech wodny i grzybieńczyk wodny występują w podobnych siedliskach, przy czym główne miejsca występowania to starorzecza położone w międzywalu rzeki, a więc poza obszarem robót - tłumaczy Michał Kaczmarek, rzecznik szczecińskiego oddziału RZGW.