Ogromne zmiany w Kodeksie pracy: praca zdalna na żądanie zwrot za wywóz śmieci, ekwiwalent za inne koszty. Inne zmiany [1.02.2023]

Nie wszystkie branże ze względu na charakter działalności są w stanie wprowadzić pracę zdalną lub hybrydową. Pracodawcy działający w tych sektorach muszą zatem poszukiwać atrakcyjnych benefitów pracowniczych, które mogłyby zrównoważyć tę niedogodność. Jednym z nich może być czterodniowy tydzień pracy, na który zgodnie z danymi raportu ADP „People at Work 2022: A Global Workforce View” zdecydowałby się co czwarty Polak (25,71 proc.).

Ledwie zostały uchwalone przez Sejm przepisy zmienianego Kodeksu pracy dotyczące pracy zdalnej, a już dyskutowana jest ich korekta, która ma przede wszystkim uczynić pracę z domu czy spoza firmy jeszcze bardziej opłacalną dla pracownika na home office. Ponieważ zaś swego rodzaju patologią przy upowszechnianiu pracy zdalnej jest „rozmiękczenie” granicy między końcem pracy i początkiem życia prywatnego, związki zawodowe domagają się, by dyskutowane dopiero w Unii Europejskiej przepisy o prawie do bycia off zostały już zadekretowane przy okazji nowych norm regulujących pracę zdalną.

Pierwsza od dawna poważna nowelizacja Kodeksu pracy, zawierająca przepisy o pracy zdalnej, kończy swój byt legislacyjny, a nowe normy prawa pracy powinny zacząć obowiązywać od 1 marca 2023 roku.

To duże opóźnienie, bo brak takich przepisów najdotkliwiej dawał się we znaki pracodawcom i pracownikom w czasie lockdownów spowodowanych pandemią COVID-19. Pobieżnie kwestię te uregulowały doraźne przepisy uchwalone na okoliczność przeciwdziałania i zwalczania COVID, ale są one jedynie swoistą protezą prawną. W końcu do Sejmu trafiła więc długo konsultowana ustawa wprowadzająca pracę zdalną do Kodeksu pracy i lada dzień powinna być ona uchwalona ostatecznie, po poprawkach Senatu.

Poza kwestiami dotyczącymi bezpośrednio prawa pracy, a więc trybu zlecania tej formy pracy i jej kontrolowania, największe zainteresowanie pracowników dotyczy kwestii zwrotu kosztów poniesionych w związku z wykonywaniem pracy w domu. Nowe przepisy nakazują pracodawcy pokryć koszty energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych, a ponadto „inne koszty bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy zdalnej”. Ponadto trzeba ustalić wysokość ekwiwalentu pieniężnego za wykorzystywanie np. prywatnego laptopa pracownika oraz innych materiałów niezapewnionych przez pracodawcę.

Na niedoskonałość tych sformułowań uwagę zwracają związki zawodowe. W ich ocenie katalog takich kosztów powinien być precyzyjnie określony, bo inaczej będzie spór i potrzeba interpretacji, czy poza kosztami energii elektrycznej i opłat telekomunikacyjnych (telefon, internet), takim kosztem są opłaty za wodę, ogrzewanie mieszkania, wywóz śmieci – bo kwestią dyskusji jest, czy są one bezpośrednio, czy pośrednio związane z wykonywaniem pracy z domu.

Doskonale o tym wiedzą samozatrudnieni i inne osoby prowadzące działalność gospodarczą we własnym domu lub mieszkaniu, którzy od dekad toczą spory z fiskusem o to, co można z wydatków i opłat związanych z mieszkaniem-domem i w jakim zakresie uznać za koszt prowadzenia działalności, a co nie.

To porównanie jest tym bardziej uprawnione, że nowy w Kodeksie pracy ekwiwalent nie będzie stanowił przychodu pracownika, co oznacza zwolnienie z PIT oraz z obowiązkowych składek ZUS. Można więc być pewnym, że ani skarbówka, ani ZUS przy braku precyzyjnych przepisów, nie dadzą taryfy ulgowej pracodawcom i pracownikom.

Wbrew powszechnym przekonaniom, bój o doprecyzowanie przepisów nie dotyczy tylko wciąż niedużej grupy osób, które mogą pracować zdalnie lub w modelu hybrydowym. Trzeba wiedzieć, że na kształt prawa do urlopu na żądanie, który już dawno się spopularyzował, pojawi się prawo do pracy zdalnej na żądanie.

Na podstawie wprowadzanych do Kodeksu pracy nowych przepisów o pracy zdalnej, od 1 marca 2023 r. między innymi każdy pracownik zyska prawo do 24 dni pracy zdalnej na żądanie w ciągu roku kalendarzowego.

Przepis ma być stosowany w okolicznościach incydentalnych, uzasadnionych wyłącznie potrzebą pracownika, choćby koniecznością opieki nad chorym dzieckiem czy innym członkiem rodziny. Ale nie tylko – czasami np. konieczna jest nasza obecność w domu na czas usuwania awarii czy np. wymiany okien. Nie zawsze jest możliwe wtedy skorzystanie z urlopu na żądanie, czy potrzeba brania urlopu – wtedy można skorzystać z pracy zdalnej na żądanie i pracować z domu.

Nowe przepisy Kodeksu pracy o pracy zdalnej jedna z organizacji związkowych – Związkowa Alternatywa – chciałaby wykorzystać na szybsze wprowadzenie przepisów o tzw. prawie do bycia off.

Zdaniem działaczy tej organizacji wiąże się ono bezpośrednio z pracą zdalną, bo to ona najbardziej rozmywa granicę między pracą a życiem prywatnym, sprawiając, że pracodawcy żądają wręcz odbierania telefonów służbowych przez okrągłą dobę czy reagowania na okrągło przez cały czas na służbowe e-maile.