Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Obszary Natura 2000 zajmują 20 proc. powierzchni Polski. Dziś obchodzimy ich dzień

Kacper Rogacin
Kacper Rogacin
Fot. Piotr Rojek
- Obszary Natura 2000 pokrywają prawie 20 proc. lądowej powierzchni Polski. Spoczywa na nas szczególna odpowiedzialność ochrony wielu gatunków, które występują prawie wyłącznie w Polsce - mówi Marta Rzemieniuk, dyrektor Departamentu Zarządzania Zasobami Przyrody w Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Dziś obchodzimy Europejski Dzień Obszarów Natura 2000.

Obchodzimy dziś Europejski Dzień Sieci Natura 2000. Dlaczego ta sieć jest tak ważna, jeśli chodzi o ochronę przyrody?
Natura 2000 to jedna z form ochrony przyrody, która została wprowadzona w Polsce z chwilą wejścia do Unii Europejskiej w 2004 roku. Przed akcesją zostaliśmy zobowiązani do wyznaczenia obszarów Natura 2000. Przygotowania rozpoczęły się parę lat wcześniej. Pierwsza koncepcja sieci powstała w 2001 roku. Natura 2000 to nowoczesna i dynamiczna forma ochrony przyrody, forma chroniąca konkretne siedliska i gatunki – nie wszystko i wszędzie, lecz konkretne przedmioty ochrony w danej lokalizacji.

Jak rozległe są te obszary w naszym kraju?
Obszary Natura 2000 zajmują prawie 20 proc. lądowej powierzchni Polski. Objęte są nimi oczywiście wszystkie nasze parki narodowe, wiele rezerwatów przyrody, ale również liczne inne bardzo różne miejsca i tereny nieobjęte tradycyjnymi formami ochrony przyrody.

20 proc. to bardzo dużo. Jak prezentujemy się w tym względzie na tle innych krajów Unii Europejskiej?
Prezentujemy mniej więcej średnią europejską. Siecią Natura 2000 pokryte jest ok. 18 proc. powierzchni Unii Europejskiej. Jest to ponad 27 tys. obszarów. Więc my delikatnie tą średnią przekraczamy. Są liderzy - kraje takie jak Bułgaria, Rumunia, Słowenia, gdzie ponad 30 proc. terytorium kraju jest pokryte Naturą 2000. A na drugim biegunie jest np. Dania, gdzie Natura 2000 pokrywa ok. 8 proc. Powierzchni lądowej. W Szwecji i na Łotwie natomiast jest to po 12 proc.

Jakie jest zadanie Natury 2000?
Sieć obszarów Natura 2000 ma za zadanie chronić siedliska przyrodnicze, ale także gatunki roślin i zwierząt, wymienione w dyrektywach przyrodniczych – ptasiej i siedliskowej. Rozróżniamy dwa rodzaje obszarów Natura 2000. W wielkim skrócie - są to obszary siedliskowe dla siedlisk oraz gatunków roślin i zwierząt innych niż ptaki oraz obszary ptasie. Obszary Natura 2000 obejmują bardzo różne ekosystemy, np. wodne, leśne, nadmorskie, łąkowe.

Które województwa przodują, jeśli chodzi o te obszary?
Bardzo dużo Natury 2000 jest w woj. podlaskim, dolnośląskim, czy małopolskim. Są województwa, w których występuje ponad 100 takich obszarów. Przewagę na terenach chronionych stanowią lasy i tereny rolnicze, ale Natura 2000 obejmuje też siedliska górskie, rzeczne, jeziorne... Generalnie całe spektrum ekosystemów.

Te obszary są powierzchniowo duże?
Większość obszarów w Polsce jest duża i średnia. Istnieją jednak obszary mniejsze - np. dla nietoperzy, gdzie chronimy konkretne miejsca, np. kościoły, czy sztolnie . Ale przewagę stanowią większe obszary.

A jeśli chodzi o gatunki zwierząt i roślin, to które są dla nas szczególnie ważne?
Jest to np. żubr, suseł perełkowany, strzebla błotna, nornik tatrzański, przytulia krakowska, czy warzucha polska, dla których prawie 100% populacji europejskiej znajduje się na terenie Polski. Na Polsce spoczywa szczególna odpowiedzialność za ochronę wodniczki, orlika grubodziobego, czy rycyka.

Orlik grubodzioby występuje na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego, który niedawno został dotknięty potwornym pożarem. Jakie szkody dla orlika i ogólnie dla zwierząt oraz roślin spowodował ten pożar?

Pożar to wielka tragedia.Trwa szacowanie strat. Na terenie Parku objętego obszarem Natura 2000 mieliśmy chociażby lęgi ptaków, więc nie jest łatwo od razu podsumować szkody. Te szkody będą, jeśli jednak chodzi o kluczowe gatunki, to mamy nadzieję, że pożar dotknął je w mniejszym stopniu niż mogłoby się wydawać.

Wspomniała Pani, że ważnym gatunkiem występującym na obszarach Natura 2000 jest żubr. Ale zastanawiam się, co się dzieje, kiedy ten żubr postanowi przewędrować z Puszczy Białowieskiej na Białoruś, która nie jest objęta siecią Natura 2000?
Zwierzęta nie znają granic, więc tak się oczywiście zdarza. I nie chodzi tu tylko o żubra, bo tego typu sytuacje występują w przypadku innych gatunków również na granicach z naszymi sąsiadami. Tutaj bardzo ważna jest współpraca pomiędzy krajami i ona jest prowadzona z reguły na zasadzie przygranicznej, lokalnej. Np. dyrektor polskiego parku narodowego rozmawia z dyrektorem parku białoruskiego, wymieniają informacje, czasem podejmują wspólne działania, choć to też zależy od legislacji. Istnieją także transgraniczne obszary chronione, nie zawsze będące obszarami Natura 2000.

Co się dzieje, kiedy planowane przez rząd inwestycje zahaczają o obszar Natura 2000? Mam tu na myśli chociażby Via Carpatia.
Jeśli przez jakiś obszar miałaby przechodzić kluczowa dla Polski inwestycja, jak właśnie Via Carpatia, to może to być dopuszczalne. Nawet - przy odpowiednich przesłankach - kosztem zniszczenia części obszaru. Oczywiście takie przesłanki musiałyby zostać bezwzględnie spełnione. Należałoby wykazać, że budowa danej inwestycji wynika z nadrzędnego interesu publicznego i nie da się jej zrealizować w inny sposób (brak alternatywy). W takiej sytuacji musielibyśmy jednak skompensować stratę, np. poprzez wyznaczenie innego obszaru dla utraconych wartości, najlepiej jak najbliżej pierwotnego miejsca. Czasami wymaga to porozumienia z Komisją Europejską.

No właśnie, jak często współpracujecie z Komisją Europejską?
Wbrew pozorom, z Komisją, z jej ekspertami, współpracujemy bardzo często. Jest bardzo wiele inicjatyw ze strony KE, co ma związek m.in. z tym, że kończy się unijna strategia różnorodności biologicznej do 2020 roku. Niedługo Komisja ma w planach przedstawienie nowej strategii, więc to wszystko w pewnym stopniu, na różnych szczeblach jest omawiane. W przypadku Natury 2000 współpracujemy na zasadzie grup roboczych. Raz są to grupy tematyczne, innym razem bardziej ogólne, strategiczne. Poruszane są m.in. kwestie dotyczące wystarczalności sieci - czy już możemy uznać, że sieć jest wystarczająca, czy też niekoniecznie. Komisja sprawdza też implementację europejskich przepisów w Polsce.

Są tematy, będące kością niezgody?
W każdej sprawie rozmawiamy, tłumaczymy nasze racje i wsłuchujemy się w racje ekspertów z Komisji. Wiele rozmów dotyczy wystarczalność sieci. Praktycznie o tych kwestiach dyskutujemy od 2004 roku. Jest to w zasadzie niekończąca się opowieść, ale też przyroda jest dynamiczna, spływają też nowe opracowania naukowe.

W najbliższym czasie będą wyznaczane nowe obszary Natura 2000?
Tak, rozpoczęliśmy w 2019 roku prace nad ustanowieniem kilkunastu nowych obszarów. To wynika z pozyskania nowych danych naukowych, na temat siedlisk, czy gatunków zwierząt oraz właśnie z dyskusji z KE, niemniej sieć Natura 2000 w Polsce jest w zasadzie ukończona, także nowe propozycje stanowią marginalny procent całości To raczej kosmetyka.

Co można, a czego nie można robić na obszarze Natura 2000?
Można naprawdę dużo. W odróżnieniu od parków narodowych, czy rezerwatów przyrody, można tu robić w zasadzie wszystko, co nie zagraża siedliskom czy gatunkom, dla których ten obszar został utworzony. Poza tym nie ma żadnych wyjątkowych zakazów. Jeżeli przedmiotem ochrony są np. łąki, to właśnie one stanowią punkt odniesienia i dopuszczone jest wszystko, co im nie zagraża, a co więcej gospodarowanie na ich terenie jest wręcz wskazane. Rolnicy gospodarujący na obszarach Natura 2000 mogą korzystać ze wsparcia finansowego.

Na koniec zapytam o suszę, którą prognozuje wielu ekspertów. To wielkie zagrożenie dla obszarów Natura 2000?
Faktycznie temat suszy pojawia się i będzie niestety pojawiał się przez kolejne lata. Mamy bardzo duży problem, ponieważ Polska zajmuje przedostanie miejsce w Europie, jeśli chodzi o zasoby wodne. Jest to sytuacja poważna. Przy obszarach chronionych, zależnych od wód - łąkach, bagnach, torfowiskach - jest to problemem. Oczywiście nie będziemy biernie przyglądać się, jak te tereny wysychają. Działania zapobiegawcze są i będą podejmowane.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Powrót reprezentacji z Walii. Okęcie i kibice

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Obszary Natura 2000 zajmują 20 proc. powierzchni Polski. Dziś obchodzimy ich dzień - Portal i.pl

Wróć na gs24.pl Głos Szczeciński