Na świat, w towarzystwie

- Bliźnięta, trojaczki - nie mówiąc już o czworaczkach czy pięcioraczkach
- zawsze intrygowały jako fenomen natury.

- Od zarania dziejów zadawano sobie pytanie, czy ciąża bliźniacza to dar boży, czy kara boska. Dla Rzymu dwaj najsłynniejsi na świecie bliźniacy - Romulus i Remus - byli niewątpliwie bożym darem. Ludy celtyckie i afrykańskie natomiast uważały, że bliźniacze ciąże są bożą karą.

- Na pewno dla rodziców to większy kłopot, ale też i więcej radości.
Co jest przyczyną występowania ciąż wielopłodowych?

- Od 40 lat obserwuje się na świecie wyraźny wzrost liczby ciąż wielopłodowych, w tym także ciąż bliźniaczych. Jedną z przyczyn tego zjawiska jest stosowanie stymulacji jajeczkowania - ta metoda używana jest na przykład przy zapłodnieniu in vitro - a także terapii hormonalnej. We Włoszech efektem stymulacji jajeczkowania była ciąża, w której doliczono się 15 płodów, w Stanach Zjednoczonych - zdarzyła się ciąża 12 - płodowa. Oczywiście żadna kobieta nie byłaby w stanie donosić takiej liczby dzieci, dlatego w podobnych przypadkach stosuje się tak zwaną redukcję wewnątrzmaciczną, polegającą na zmniejszeniu liczby płodów do dwóch - trzech. Jest to, niestety, konieczny zabieg medyczny. Trzecim bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na występowanie wielopłodowych ciąż jest czynnik genetyczny.

- Jak często rodzą się dzieci z takich ciąż?

- W samych Stanach Zjednoczonych urodziło się w 1995 roku 100 tysięcy par bliźniąt, 360 czworaczków i 57 pięcioraczków. W Polsce, jak dotąd, pięcioraczki urodziły się dwukrotnie. Statystyki lekarskie dotyczące ciąż wielopłodowych prowadzi się na świecie od około stu lat. Według tak zwanej zasady Hellina, na 80 ciąż przypada jedna ciąża bliźniacza. Przypuszcza się, że w 2050 roku co druga ciąża będzie wielopłodowa. Coraz częściej zaczyna się mówić o nadchodzącej "epidemii" ciąż wielopłodowych, niosących za sobą większe ryzyko powikłań zarówno u dzieci, jak i u matek.

- No właśnie, z czym się wiąże taka ciąża?

- To olbrzymie obciążenie dla ustroju matki i częste powikłania - przede wszystkim wcześniejsze porody, a nawet poronienia z powodu wzrostu ciśnienia wewnątrzmacicznego. Powikłaniami ciąż wielopłodowych u dzieci są wcześniactwo, zgony, krwotoki, kolizje wewnątrzmaciczne, spowodowane różnym ułożeniem płodów. Liczne powikłania w postaci krwotoków, rzucawki, anemii, niewydolności krążenia w nerkach grożą również matce, zwłaszcza, jeśli jest ona obciążona innymi chorobami, na przykład cukrzycą. Ciąża wielopłodowa to poważny problem zdrowotny. Istotne w związku z tym jest wczesne rozpoznanie takiej ciąży i właściwe ustalenie liczby płodów - badaniem USG, najlepiej w pierwszym trymestrze - a następnie odpowiednie postępowanie z matką. Konieczne są częstsze kontrole, co dwa trzy tygodnie, częsta hospitalizacja, leżenie, odpowiednia dieta. Ważna jest też częsta kontrola płodu - żeby uniknąć na przykład powikłań w postaci nieprawidłowego rozwoju któregoś z bliźniąt, określanego fachowo zespołem podkradania. Nieprawidłowość polega na tym, że jedno dziecko "okrada" z substancji odżywczych i krwi drugie. W efekcie jedno z dzieci jest większe, silniejsze, drugie - mniejsze i słabsze. Jedno na przykład waży przy porodzie 2,5 kilograma, drugie 1,5 kilograma. Często takie "podkradanie" kończy się tragicznie - jedno z bliźniąt po prostu ginie. Jest to tak zwany kanibalizm wewnątrzmaciczny.

- Czy dzieci z ciąż wielopłodowych rodzą się w naturalny sposób?

- Postępowanie z matką i taką ciążą musi być bardzo ostrożne. Według najnowszych zaleceń, rozwiązanie powinno nastąpić między 37 a 38 tygodniem ciąży, dwa - trzy tygodnie przed prawidłowym terminem. Przez ostatnie dwa tygodnie pacjentka powinna leżeć w oddziale. Aktualnie preferuje się w takich przypadkach rozwiązanie ciąży przez cesarskie cięcie. Kobiety w ciąży wielopłodowej trafiają do ośrodków o wyższym poziomie referencji, ponieważ wymagają specjalistycznej opieki. W województwie zachodniopomorskim takie porody przyjmowane są w dwóch ośrodkach - szczecińskiej klinice i Szpitalu Wojewódzkim w Koszalinie. W zeszłym roku w naszym szpitalu urodziło się 30 par bliźniąt. Wszystkie rozwiązania ciąż wielopłodowych zakończyły się szczęśliwie.

- Jak to się dzieje, ze czasem rodzą się bliźnięta jednojajowe - tej samej płci i bardzo do siebie podobne, a czasem dwujajowe, różniące się nie tylko wyglądem, ale często także płcią?

- O tym, czy bliźnięta będą jedno czy dwujajowe decyduje pierwsze 70 godzin po zapłodnieniu. Najczęstszą postacią ciąży bliźniaczej jest taka, która rozwija się z dwóch oddzielnych komórek jajowych zapłodnionych dwoma plemnikami. Dzieci są wówczas różne genetycznie, nie są też do siebie podobne i mogą być różnej płci. Ciąża bliźniacza może rozwinąć się też w wyniku zapłodnienia jednej komórki jajowej jednym plemnikiem i podziału pierwotnie pojedynczej zygoty na dwie odrębne, ale identyczne struktury. Są to bliźnięta jednojajowe o identycznym kodzie genetycznym i bardzo do siebie podobne. Jeśli ten proces podziału komórki jajowej dokona się po upływie 70 godzin od zapłodnienia, to najczęściej dochodzi do defektu polegającego na wystąpieniu tak zwanych zroślaków albo potworniaków.