Bierzwa!, Las Marii i śmierć, czyli "Zachodniopomorskie nazwy" cz. 22

Bierzwnik to wieś gminna położona w powiecie choszczeńskim, na południowowschodnim krańcu województwa zachodniopomorskiego. Jej nazwa ma niewątpliwie słowiańskie brzmienie.

Przywodzić może na myśl popularne niegdyś zawołanie w trybie rozkazującym "bierzwa!", co oznaczało tyle, co "bierzmy!". Nie ma jednak jednoznacznych źródeł, które wskazywałyby na takie właśnie pochodzenie nazwy.

Do 1945 roku, a więc do momentu przejścia pod polską administrację, miejscowość figurowała w dokumentach jako Marienwalde czyli Las Marii.

Dużo jaśniej przedstawia się geneza nazwy miasta Mieszkowice położonego na południowym krańcu ziemi zachodniopomorskiej. Do 1945 roku, a więc w czasie panowania niemieckiego, miejscowość nazywana była Barwalde in der Neumark, czyli Niedźwiedzi Las w Nowej Marchii. Wizerunek niedźwiedzia występował zresztą w herbie i pieczęci miasta.

Miasto margrabiego

Nie jest natomiast pewne czy właśnie temu wielkiemu drapieżnikowi miejscowość bezpośrednio zawdzięcza swoją nazwę. Być może genezy szukać należy raczej w nazwisku rodowym von Behr, jakie nosił prawdopodobny założyciel miasta. Inna, ambitniejsza i bardziej romantyczna koncepcja pochodzenia toponimii miejscowości sugeruje związek z miastem samego Albrechta Niedźwiedzia (Albrecht de Bahr), margrabiego brandenburskiego żyjącego w latach 1110 - 1170.

Istnieją też teorie odnoszące genezę nazwy raczej do świata natury niż cywilizacji i historii. W jej myśl może ona pochodzić od "spalonego lasu" lub "karczowiska w lesie".

Omawiana przez nas nazwa zmieniała się na przestrzeni wieków. To jednak nie oznacza, że wraz z nią zmieniał się źródłosłów. Niemal przez cały okres dziejów miejscowości jej toponimia związana była najprawdopodobniej z niedźwiedziem.

Pierwszy zapis w dokumentach dotyczący przyszłych Mieszkowic pochodzi z 30 sierpnia 1295 roku. Brzmiał on Berenvalde. Już trzy lata później spotykamy wariant Berwalde. Z 1317 roku pochodzi nazwa Berenwolde. Dwa lata od tego zapisu w dokumentach pojawia się nazwa Bernwald. Na przestrzeni XIV wieku spotykamy następujące warianty nazwy przyszłych Mieszkowic: Bernwolde, Bernwalde, Bernwoldt, Berenwaldt, Berinwalde. W 1625 roku na kartach historii pojawia się nazwa Bernwalde.

Mieszko, czyli ślepy

Zaraz po drugiej wojnie światowej i przejęciu miejscowości przez władze polskie, jej nazwa uległa spolszczeniu. W latach 1945 - 1947 funkcjonowała nazwa Barwice. Jest to dość rzadki przypadek wśród zachodniopomorskich miejscowości, kiedy to polski wariant jest spolszczeniem pradawnej nazwy germańskiej, niemieckojęzycznej. A niewątpliwie w tym właśnie kierunku ewolucja toponimii w tym przypadku poszła. Nie ma bowiem żadnych źródeł potwierdzających nazwę słowiańską, tłumaczącą powrót do niej w formie Barwice. Stąd też najprawdopodobniej Barwice były zdecydowanie inspirowane nazwą germańską.

W 1947 roku ustalona została ostatecznie urzędowo funkcjonująca do dziś nazwa Mieszkowice, źródło mająca oczywiście w imieniu pierwszego chrześcijańskiego władcy Polski, który niedaleko od tej miejscowości, pod Cedynią, w 972 roku stoczył pierwszą wielką bitwę z rycerstwem niemieckim, poświadczoną historycznie.

A skąd pochodzi z kolei to jedno z najsłynniejszych w polskiej historii imion? Najprawdopodobniej była to skrócona, zdrobniała forma imienia Miecisław. Dawniej przyjmowano, że jest to zniekształcona wersja znanego dziś imienia Mieczysław. W myśl innej hipotezy, bronionej przez badacza Andrzeja Bańkowskiego, pod łacińskim imieniem Mesco kryje się staropolskie imię Meżko, oznaczające w wolnym tłumaczeniu ślepca. A to dlatego, że dawny polski czasownik "mżeć" oznaczało tyle, co "mieć zamknięte oczy". Badacz łączył tę teorię z legendą, w myśl której Mieszko I do siódmego roku życia był niewidomy.

Inny badacz, Stanisław Rospond, twierdził, że łacińska forma Mesco była tłumaczeniem na łacinę słowiańskich imion Misco, Miszko, lub Myszko, co miałoby sugerować związek tego imienia ze znaną legendą o Popielu i myszach. A jeszcze inna hipoteza mówi, że Mieszko pochodzi od słowa mieszka - czyli niedźwiedź - tak nazywano to zwierzę dawniej.

Murzynka albo śmierć

Moryń to niewielkie miasto w powiecie gryfińskim. W czasach niemieckich nosiło nazwę Mohrin. Funkcjonująca dziś nazwa urzędowo ustalona została w 1946 roku, a więc rok po przejściu miejscowości pod administrację polską. Zanim jednak została potwierdzona oficjalnie, funkcjonowały dość oryginalne warianty nazwy, nadawane przez miejscową ludność.

Były to Murzynowice oraz Murzynno. Niewątpliwie wynikały one nie z jakichkolwiek względów etnicznych czy rasowych, a z prostego przetłumaczenia zastanej przez pionierów miasteczka nazwy miejscowości w języku niemieckim, która rzeczywiście oznaczała Murzynkę.

Nie wiadomo, skąd afrykański wątek w niemieckojęzycznej, przedwojennej toponimii. Możliwe, że nazwa niemiecka wcale nie oznaczała statusu etnicznego, a była z kolei niemiecką wersją fonetyczną wcześniejszej nazwy słowiańskiej. W językach słowiańskich "mara" oznaczała śmierć.

Taki mroczny wariant pochodzenia nazwy wydaje się kulturowo bardziej uzasadniony niż ten nawiązujący do ciemnoskórej rasy, która bynajmniej do 1945 roku cywilizacyjnie z Niemcami nie miała nic wspólnego...